Zespół jelita drażliwego (IBS) – objawy, przyczyny i leczenie

Zespół jelita drażliwego (IBS) to coraz częstszy problem. Bóle brzucha, biegunki, zaparcia, wzdęcia, brak energii, obniżone samopoczucie to objawy wrażliwych jelit, które mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie. Czym tak naprawdę jest zespół jelita drażliwego, jak go rozpoznać i leczyć? Poznaj najważniejsze wskazówki dietetyczne i suplementacyjne.

Spis treści:

1. Zespół jelita drażliwego (IBS) – co to jest?
2. Objawy zespołu jelita drażliwego (IBS)
3. Przyczyny zespołu jelita drażliwego (IBS)
4. Leczenie zespołu jelita drażliwego (IBS)
5. Podsumowanie

Zespół jelita drażliwego (IBS) – co to jest?

Zespół jelita drażliwego, w skrócie IBS (z ang. irritable bowel syndrome) to przewlekła choroba układu pokarmowego, zaliczana do tzw. zaburzeń czynnościowych jelit. Diagnostyka IBS opiera się na Kryteriach Rzymskich IV. Według nich jelito drażliwe charakteryzuje się:

• nawracającym bólem brzucha, który związany jest z:

• wypróżnianiem,
• zmianą konsystencji stolca
• zmianą częstotliwości oddawania stolca

Charakterystycznym objawem IBS jest ból. Odróżnia to zespół jelita drażliwego od innych zaburzeń czynnościowych jelit. Warto też wspomnieć, że IBS może współwystępować z innymi problemami zdrowotnymi m.in. SIBO, endometriozą, niedoczynnością tarczycy, PCOS, depresją, celiakią. Dlatego proces diagnostyczny niestety bywa żmudny, długotrwały i wymaga zaangażowania kilku specjalistów.

Zespół jelita drażliwego (IBS) – objawy

Mimo że istnieją jasno określone kryteria, opisujące, czym jest IBS i jakie warunki muszą być spełnione do postawienia diagnozy, obraz kliniczny nie zawsze jest jednoznaczny. Choroba może mieć nieco inny przebieg u każdego pacjenta. Najczęstsze objawy jelita drażliwego to:

• Nawracający ból brzucha, który często ustępuje po oddaniu stolca, 
• Zmiana konsystencji i/lub częstotliwości oddawania stolca (wyróżniamy typ IBS biegunkowy i zaparciowy),
• Wzdęcia,
• Przewlekłe zmęczenie i nadmierna senność,
• Brak apetytu,
• Nudności,
• Zaburzenia nastroju, stany lękowe i/lub depresyjne,
• Spadek libido, zaburzenia funkcji seksualnych,
• Fibromialgia (niezapalna choroba reumatyczna objawiająca się bólem mięśni i stawów).

Jeśli obserwujesz u siebie jakiekolwiek objawy, koniecznie skonsultuj się z lekarzem. Dzięki odpowiedniej diagnozie możliwe będzie wdrożenie leczenia, które poprawi Twój komfort. Pamiętaj, że jelita nie bez powodu bywają nazywane centrum naszego zdrowia. To z nich pochodzi nasza odporność, to one odpowiadają za wchłanianie składników pokarmowych z diety. Są też nierozerwalnie połączone z układem nerwowych za pomocą tzw. osi mózgowo-jelitowej, dlatego mają wpływ na Twoje zdrowie psychiczne. 

Przyczyny IBS

Niestety wciąż nie znamy bezpośredniej przyczyny IBS. Napewno jest to problem bardzo złożony i wieloczynnikowy. U podstaw IBS mogą leżeć:

• Zaburzenia osi mózgowo-jelitowej,
• Przewlekły stres,
• Przebyte infekcje bakteryjne, wirusowe,
• Zakażenia pasożytnicze,
• SIBO,
• Predyspozycje genetyczne,
• Nieprawidłowa motoryka przewodu pokarmowego,
• Zaburzenia mikrobioty jelitowej,
• Nadwrażliwość wisceralna,
• Nadmierna aktywacja układu immunologicznego,
• Wzrost przepuszczalności jelit „tzw. nieszczelne jelito”.

Leczenie IBS

Leczenie IBS może opierać się na zaleceniach żywieniowych opartych na wytycznych NICE lub protokole diety low fodmap. Pierwszym krokiem zawsze powinna być modyfikacja codziennego żywienia i stylu życia zgodnie z zaleceniami NICE, ponieważ jest to bezpieczniejszy i łagodniejszy sposób, który u wielu osób okazuje się w pełni wystarczający. Dopiero, kiedy zmiany te nie przyniosą efektów, należy rozpocząć leczenie protokołem diety low fodmap. Jest to bardzo wymagający protokół leczniczy, który składa się z 3 etapów. Polega na eliminacji produktów zawierających substancje wysokofermentujące i osmotycznie czynne, które mogą nasilać objawy charakterystyczne dla IBS. Dieta low fodmap powinna być wdrażana wyłącznie pod kontrolą dietetyka od IBS z wykształceniem klinicznym. Jej nieprawidłowe prowadzenie może okazać się nie tylko nieskuteczne, ale również niebezpieczne dla zdrowia. Co ważne, nie jest to dieta na całe życie! Protokół low fodmap ma ściśle określone ramy czasowe i powinien być prowadzony przez maksymalnie 7-8 tygodni. Jego celem jest remisja objawów i stopniowe rozszerzanie diety w oparciu o indywidualną tolerancję produktów.

Umów się na konsultację dietetyczną już dziś i rozpocznij podróż do zdrowia i życia bez objawów!

W leczeniu IBS warto uwzględnić też celowaną suplementację. Pomocne są m.in. probiotyki Lactobacillus plantarum v299, babka płesznik, babka jajowata, olejek z mięty pieprzowej, a także naturalne prokinetyki. Dodatkowo niezbędne jest wprowadzenie technik relaksacyjnych, ćwiczeń oddechowych oraz tzw. mindfull eating. Słowo „niezbędne” nie jest przesadą. Drażliwe jelita i IBS mają ścisły związek z funkcjonowaniem układu nerwowego. Umiejętność radzenia sobie ze stresem, negatywnymi emocjami, dbałość o wycieszenie, sen i relaks są nieodłącznym elementem leczenia. Bez zaopiekowania tych kwestii nie można mówić o skutecznym leczeniu, dlatego nie bagatelizuj tych zaleceń. Jedzenie posiłków powoli i w spokoju, spanie minimum 7-8 godzin, krótkie medytacje lub ćwiczenia oddechowe oraz zastąpienie jednego treningu siłowego / cross fit na jogę lub stretching to nawyki, które pomogę Ci trwale pożegnać objawy.

Podsumowanie

Leczenie IBS powinno obejmować dietoterapię, zmiany w stylu życia oraz techniki relaksacyjne ukierunkowane na radzenie sobie ze stresem. Jedną ze strategii jest protokół diety low fodmap. Pomocne jest też wprowadzenie zaleceń NICE. Postępowanie w IBS jest jednak bardzo indywidualne, zależne od dominujących objawów i chorób współwystępujących.

Bibliografia:

1. Patel N., Shackelford KB. Irritable Bowel Syndrome, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534810/ [dostęp: 13.11.2024]
2. ACG Clinical Guideline: Management of Irritable Bowel Syndrome, https://journals.lww.com/ajg/fulltext/2021/01000/acg_clinical_guideline__management_of_irritable.11.aspx [dostęp: 13.11.2024]
3. British Society of Gastroenterology guidelines on the management of irritable bowel syndrome, https://gut.bmj.com/content/70/7/1214 [dostęp: 13.11.2024]
4. AGA Clinical Practice Update on the Role of Diet in Irritable Bowel Syndrome: Expert Review, https://www.gastrojournal.org/article/S0016-5085(21)04084-1/fulltext [dostęp: 13.11.2024]
5. Koloski N., Jones M. Evidence that independent gut-to-brain and brain-to-gut pathways operate in the irritable bowel syndrome and functional dyspepsia: a 1-year population-based prospective study, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/apt.13738 [dostęp: 13.11.2024]