Anemia, czyli niedokrwistość to powszechny problem. Mogą do niej doprowadzić niektóre choroby przewlekłe, a także nieprawidłowości w diecie. Jakie są przyczyny, objawy i możliwości leczenia anemii? Przeczytaj artykuł i sprawdź, jak się odżywiać, aby uniknąć niedokrwistości i uzupełnić poziomy żelaza.

Spis treści

1. Co to jest anemia?
2. Przyczyny anemii
3. Objawy anemii
4. Jak rozpoznać anemię?
5. Co jeść przy anemii?
6. Czego unikać przy anemii?
7. Anemia – suplementacja
8. Podsumowanie

Co to jest anemia?

Anemia to stan, w którym dochodzi do obniżenia stężenia hemoglobiny we krwi. Jest to cząsteczka białka znajdująca się w erytrocytach (krwinkach czerwonych). Jej głównym zadaniem jest transportowanie tlenu do wszystkich komórek w organizmie. Zbyt mała ilość hemoglobiny powoduje, że zdolność erytrocytów do przenoszenia tlenu spada, a to może skutkować niedotlenieniem tkanek i zaburzeniami funkcjonowania narządów.

Anemia nigdy nie powinna być lekceważona, a po jej rozpoznaniu trzeba jak najszybciej wdrożyć leczenie. Jeśli obserwujesz u siebie niepokojące objawy, zgłoś się do lekarza, który zleci odpowiednią diagnostykę. Pamiętaj, że anemia może pojawić się w każdym wieku, bez względu na płeć. Choć bardziej narażone są na nią kobiety, nie oznacza to, że mężczyźni nie powinni być diagnozowani w jej kierunku, jeśli występują u nich charakterystyczne dla niedokrwistości objawy lub znajdują się w grupie ryzyka.

Przyczyny anemii

Przyczyn anemii jest bardzo wiele. W tym artykule skupię się na czynnikach związanych z dietą i przewodem pokarmowym, ponieważ z tym zgłasza się do mnie zdecydowana część pacjentów.  

Najczęstszą przyczyną anemii są niedobory pokarmowe. W większości przypadków obserwujemy niedokrwistość z niedoboru żelaza. Wchodzi ono w skład podjednostek hemoglobiny, a tym samym warunkuje jej prawidłową budowę i funkcje. Niedobór żelaza sprawia, że organizm nie jest w stanie wyprodukować prawidłowej ilości hemoglobiny, dochodzi też do zmniejszenia objętości erytrocytów – dlatego niedokrwistość wywołaną niedoborami żelaza nazywa się anemią mikrocytarną. Wśród przyczyn niedoborów żelaza warto wymienić:

• Utratę krwi np. w wyniku obfitych miesiączek,
• Zwiększone zapotrzebowanie na żelazo np. w ciąży,
• Zaburzenia wchłaniania,
• Nieprawidłową dietę.

Anemia z niedoboru żelaza może być konsekwencja chorób przewodu pokarmowego. Bardzo często zdarza się, że w gabinecie rozmawiam z pacjentami, u których anemia jest bardzo trudna do unormowania i ma tendencję do nawracania. Podczas dalszej diagnostyki zdarza się, że lekarz rozpoznaje celiakię, SIBO, wrzody żołądka, stany zapalne w jelitach, czy zakażenia pasożytnicze, a anemia jest ich objawem. Dlatego sama informacja o tym, że dana osoba ma anemię, dla mnie jako dietetyka klinicznego, często jest niewystarczająca.We współpracy z lekarzem szukamy przyczyn do skutku i na ich podstawie podejmujemy dalsze decyzje.

Niedokrwistość może być również wynikiem niedoboru kwasu foliowego i/lub witaminy B₁₂. Nazywana jest anemią megaloblastyczną, ponieważ dochodzi w niej do patologicznego powiększenia erytrocytów. Kwas foliowy bierze udział w procesach krwiotworzenia i dojrzewania erytrocytów. Jego niedobory najczęściej związane są z  nieprawidłową, żywieniem pozajelitowym oraz nadużywaniem alkoholu. Zwiększone ryzyko niedoborów występuje również w ciąży i osób przewlekle przyjmujących leki np. przeciwdepresyjne.

Przyczyną niedokrwistości z niedoboru B₁₂ może być natomiast dieta wegetariańska, wegańska oraz choroby żołądka.  Aby witamina ta mogła zostać wchłonięta w jelitach, najpierw musi połączyć się ze specjalnym czynnikiem produkowanym w komórkach okładzinowych błon śluzowych żołądka. Jest to tzw. czynnik Castle’a. Gdy nie jest on produkowany np. w wyniku przyjmowania niektórych leków, stanów zapalnych, czy procesów autoimmunizacyjnych, ryzyko niedoborów i anemii wzrasta.

Objawy anemii

Czujesz ciągłe zmęczenie? Wypadają Ci włosy? Masz problemy ze snem, pamięcią i koncentracją? Możliwe, że zmagasz się z anemią. Niestety objawy niedokrwistości nie są specyficzne i mogą oznaczać też wiele innych problemów zdrowotnych. Bardzo często pacjenci łączą je też ze stresem i przepracowaniem, przez co zwlekają z diagnostyką. Takie objawy to nie jest „Twoja uroda” i nie lekceważ ich!  Gdy długo się utrzymują, koniecznie skonsultuj się z lekarzem. Co jeszcze powinno Cię zaniepokoić?

• Spadek wydolności i kondycji organizmu,
• Zawroty i bóle głowy,
• Bladość skóry i śluzówek,
• Zaburzenia rytmu serca,
• Obniżenie odporności i częste infekcje,
• Pogorszenie stanu cery, włosów i paznokci.

Jak rozpoznać anemię?

Anemię rozpoznaje się na podstawie wyników badań. Parametry, które warto skontrolować to:

• Pełna morfologia krwi,
• Żelazo,
• Ferrytyna,
• OB,
• Hematokryt,
• Witamina B₁₂,
• Kwas foliowy.

Obniżenie ich wartości może sugerować anemię. Nie interpretuj jednak wyników badań na własną rękę. Diagnostyka powinna odbywać się w kontakcie z lekarzem i uwzględniać również bardzo szczegółowy wywiad medyczno-żywieniowy.

Co jeść przy anemii?

Celem dietoterapii u pacjentów z niedokrwistością jest dostarczenie odpowiednich ilości składników niedoborowych oraz wszystkich tych, które biorą udział w procesie krwiotworzenia. Postępowanie dietetyczne powinno być zindywidualizowane, dopasowane do przyczyny problemu – innego postępowania będą wymagały kobiety w ciąży, innego sportowcy, a jeszcze innego pacjenci z chorobami przewodu pokarmowego.

Jeśli szukasz spersonalizowanej, elastycznej diety, z którą poprawisz swoje zdrowie, zapisz się na konsultację:

kod bezpieczeństwa:


Proszę wpisać kod zabezpieczający:

Wprowadź prawidłowy kod captcha. (Please enter a valid captcha code.)

Wyślij (Submit)

Dieta przy anemii powinna być jak najmniej przetworzona. Zadbaj o urozmaicenie i wysoką gęstość odżywczą. Dodatkowo uwzględnij w diecie produkty będące źródłem składników niedoborowych i niezbędnych do prawidłowego procesu krwiotworzenia. Skrót informacji na ich temat znajdziesz w poniższej tabeli.

Składnik pokarmowy	Źródła pokarmowe
Żelazo	Mięso, szpinak, brokuły, strączki
Kwas foliowy	Zielone warzywa liściaste np. szpinak, strączki, pomarańcze, pełnoziarniste produkty zbożowe
Witamina B12	Mleko i produkty mleczne, jaja, mięso, ryby, napoje roślinne wzbogacane

Żelazo w żywności występuje w dwóch formach tzw. hemowej i niehemowej. Żelazo hemowe obecne jest głównie w produktach odzwierzęcych, przede wszystkim w mięsie. Charakteryzuje się wysoką biodostępnością i jest mało podatne na wpływ innych czynników żywieniowych. Natomiast żelazo niehemowe, obecne głównie w żywności pochodzenia roślinnego jest zdecydowanie gorzej przyswajane przez organizm, a dodatkowo jest to bardzo zależne od innych składników obecnych w diecie.

Jak zwiększyć przyswajanie żelaza niehemowego? Zadbaj o odpowiednią podaż witaminy C! Do każdego posiłku dodawaj warzywa i owoce, najlepiej świeże. Świetnie sprawdzą się również kiszonki np. kiszone ogórki lub kapusta kiszona oraz produkty bogate w beta-karoten takie jak marchew, dynia, bataty.

W diecie przy anemii (zarówno tej z niedoboru żelaza, jak i witaminy B12 i kwasu foliowego) warto zadbać też o odpowiednią podaż miedzi, cynku, kobaltu, molibdenu, które również wpływają na czerwone krwinki.

• Cynk znajdziesz w produktach pełnoziarnistych, nabiale, mięsie, rybach, owocach morza, orzechach i nasionach.
• Miedź znajduje się m.in. w orzechach, drobiu, strączkach, sezamie, podrobach i owocach morza.
• Źródłami kobaltu są m.in. grzyby, cykoria, szpinak, brokuły, produkty mleczne, ryby, orzechy.
• Molibden występuje m.in. w  strączkach, pełnoziarnistych zbożach, nabiale.

Ich niedobory obserwuje się stosunkowo rzadko i jeśli stosujesz urozmaiconą niskoprzetworzoną dietę nie ma konieczności specjalnej interwencji, natomiast zawsze warto omówić to z dietetykiem i lekarzem.

Czego unikać przy anemii?

Osoby chorujące na anemię powinny uważać przede wszystkim na duże ilości produktów bogatych w fityniany, szczawiany, polifenole, taniny i kofeinę, które utrudniają wchłanianie żelaza. Z diety należy wyeliminować również alkohol, który może powodować niedobory kwasu foliowego i witaminy B₁₂. W poniższej tabeli znajdziesz produkty, w których występują największe ilości wspomnianych substancji.

Substancje	Źródła
Kwas fitynowy	Strączki, pełnoziarniste zboża, orzechy, soja
Szczawiany	Szczaw, rabarbar, szpinak, boćwina
Teina, kofeina	Herbata zielona i czarna, kawa
Taniny	Herbata zielona i czarna, kawa, wino, zioła
Polifenole	Czarna i zielona herbata, kawa, czerwone winogrona, owoce jagodowe, kakao

Oczywiście nie musisz całkowicie z nich rezygnować, ponieważ są to bardzo wartościowe produkty. Unikaj jednak ich spożywania w okolicach posiłku o wysokiej zawartości żelaza, a w szczególności nie popijaj ich kawą ani herbatą! Dotyczy to herbaty czarnej, zielonej, kawy czarnej, mlecznej oraz bezkofeinowej. Uważaj również na zioła – lipa, rumianek, mięta także obniżają wchłanianie żelaza. Odczekaj z ich wypiciem minimum 1 godzinę po posiłku, jednak im dłużej tym lepiej.

Anemia – suplementacja

Suplementacja w anemii to kwestia bardzo indywidualna. Podstawą do jej rozpoczęcia powinny być wyniki badań krwi oraz konsultacja z lekarzem i/lub dietetykiem. Pamiętaj, że niebezpieczne są nie tylko niedobory, ale również nadmiary!

Oprócz żelaza, u niektórych osób z anemią można rozważyć również suplementację laktoferyny lub witaminy C, które będą zwiększały jego wchłanianie. Przyjmując suplementy, unikaj ich popijania kawą i herbatą. Niestety, suplementacja żelazem może czasem powodować zaburzenia żołądkowo-jelitowe. W takich sytuacjach można rozważyć podzielenie porcji na mniejsze dawki. W przypadkach bardzo ciężkiej anemii jest również możliwość podawania żelaza w formie zastrzyków.

Podsumowanie

Objawy anemii nigdy nie powinny być bagatelizowane, ponieważ nieleczona niedokrwistość może powodować spustoszenia w całym organizmie. Leczenie powinno być ukierunkowane na wyeliminowanie przyczyny np. wyrównanie poziomów żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12, unormowanie pracy żołądka i/lub jelit. Warto w tym czasie pozostawać pod opieką lekarza i dietetyka, którzy pokierują procesem wychodzenia z anemii i pomogą zminimalizować ryzyko jej nawrotów.