Nietolerancja histaminy

Nietolerancja histaminy to problem, który w ostatnim czasie budzi duże zainteresowanie, a także wiele wątpliwości. Aby pomóc Ci zrozumieć to zagadnienie, przygotowałam artykuł będący zbiorem najważniejszych informacji i prostych wskazówek.

Histamina – co to?

Histamina to substancja naturalnie produkowana w naszym organizmie. Zaliczana jest do amin biogennych, pełni funkcje hormonu tkankowego, nerurohormonu, mediatora stanu zapalnego, bierze udział w przekaźnictwie nerwowym i gojeniu się ran. Co ważne, odgrywa istotną rolę zarówno w fizjologicznych, jak i patologicznych procesach. Produkowana jest głównie przez komórki immunologiczne (mastocyty i bazofile), a w największej ilości występuje w skórze, drogach oddechowych i przewodzie pokarmowym. 

Histamina jest produkowana przez organizm, ale również dostarczana do niego z żywnością. Jej metabolizm odbywa się na dwa sposoby. Pierwszy z nich związany jest z enzymem DAO, czyli oksydazą diaminową, a drugi z N-metylotransferazą histaminy (HNMT). Niedobory DAO są jedną z częstszych przyczyn nietolerancji histaminy. 

Nietolerancja histaminy to nadwrażliwość pokarmowa (niezwiązana z układem immunologicznym!) wynikająca z braku równowagi pomiędzy nagromadzoną w organizmie ilością histaminy, a zdolnością do jej degradacji. Ma złożone podłoże i może dawać wiele różnych objawów. Mimo że jej przebieg może przypominać alergię, nie należy mylić nietolerancji histaminy z reakcją alergiczną. Jest to zagadnienie dość problematyczne, ponieważ symptomy są bardzo niespecyficzne, brakuje złotego standardu diagnostycznego, a zaplanowanie procesu leczenia wymaga czasu i zaangażowania zarówno pacjenta, jak i specjalisty. Niezbędna jest również współpraca lekarzy wielu specjalizacji oraz wykwalifikowanego dietetyka, aby skutecznie i długotrwale zredukować objawy i poprawić stan zdrowia. 

Nietolerancja histaminy – przyczyny i diagnostyka

Nietolerancja histaminy ma złożone podłoże. Może być uwarunkowana genetycznie, być konsekwencją innych problemów zdrowotnych, a także nieprawidłowej diety i stylu życia. Wśród przyczyn nietolerancji histaminy warto wymienić przede wszystkim: 

• niedobory enzymu DAO wynikające z uwarunkowań genetycznych, stosowania niektórych leków lub diety bogatej w produkty ograniczające jego aktywność, 
• zaburzenia hormonalne, 
• zaburzony proces metylacji, niedobory witamin z grupy B, witaminy C, cynku oraz miedzi,
• przewlekłe infekcje m.in. Helicobacter pylori,
• zakażenia pasożytnicze, 
• stany zapalne w obrębie przewodu pokarmowego, nieswoiste choroby zapalne jelit, celiakia,
• dysbioza, IBS, SIBO,
• nadmierne narażenie na stres, niedobory snu.

Aby rozpoznać nietolerancję histaminy, konieczne jest prowadzenie dzienniczka żywieniowego uwzględniającego wszystkie spożyte pokarmy i napoje wraz z informacjami na temat pojawiających się po nich objawów. Kluczowy jest szczegółowy wywiad medyczno-żywieniowy dostarczający informacji o historii medycznej, stosowanej farmakoterapii i suplementacji. Diagnostyka poszerzona obejmuje m.in. badanie stężenia histaminy w kale oraz ocenę aktywności enzymu DAO we krwi. 

Nietolerancja histaminy – objawy

Objawy nietolerancji histaminy są bardzo niespecyficzne i zawsze należy szukać związku przyczynowo skutkowego między pojawiającymi się dolegliwościami a dietą. Do najczęstszych symptomów można zaliczyć:

• świąd i zaczerwienienie skóry,
• wodnisty katar, kaszel,
• duszności,
• łzawienie oczu, zapalenie spojówek,
• bezsenność,
• biegunki, wzdęcia, gazy, bóle brzucha.

Objawy najczęściej pojawiają się krótko po spożyciu pokarmów o potencjalnie wysokiej zawartości histaminy i/lub innych amin biogennych oraz ustępują w ciągu kilku godzin. 

Dieta przy nietolerancji histaminy

Dieta niskohistaminowa jest najlepszym sposobem łagodzenia objawów i poprawy stanu klinicznego osób z nietolerancją histaminy. Polega na ograniczeniu produktów o wysokiej zawartości histaminy oraz żywności zawierającej inhibitory DAO i stymulatory histaminy endogennej. Kluczową zasadą, którą należy się kierować przy planowaniu diety, jest indywidualna tolerancja i reakcja organizmu. Jeśli dany produkt mimo wysokiej zawartości  histaminy nie powoduje objawów i pogorszenia samopoczucia, nie ma konieczności jego eliminacji. 

Histamina występuje w wielu produktach spożywczych. Najprościej jest przyjąć zasadę, że jej zawartość wzrasta wraz ze stopniem przetworzenia oraz długością dojrzewania i przechowywania żywności. Procesy związane z fermentacją i psuciem się żywności również powodują wzrost zawartości histaminy. 

W diecie niskohistaminowej wskazane jest ograniczenie spożycia produktów takich jak:

• konserwy mięsne i rybne,
• owoce morza,
• długodojrzewające wędliny, 
• kiszonki,
• alkohol (szampan, wino, piwo),
• pomidory i przetwory pomidorowe,
• szpinak, szparagi
• cytrusy, ananas, papaja,
• truskawki,
• czekolada, kakao,
• sery dojrzewające twarde i półtwarde np. parmezan, gouda, grana padano, cheddar,
• sery pleśniowe np. camembert.

Warto wspomnieć o alkoholu, który często powoduje najsilniejsze objawy nietolerancji histaminy. Wynika to z faktu, że jest zarówno źródłem histaminy, jak również stymulatorem histaminy endogennej i inhibitorem enzymu DAO. Dlatego bardzo często jest źle tolerowany, a jego spożycie, nawet w niewielkich ilościach, może wyzwalać silne reakcje. 

Na diecie niskohistaminowej należy też wybierać produkty o jak najmniejszym stopniu przetworzenia, pozbawione dodatków chemicznych. Wiele konserwantów i barwników może nasilać objawy. W szczególności dotyczy to:

• benzoesanu sodu,
• azotynów,
• dwutlenku siarki,
• tartrazyny,
• żółcieni pomarańczowej,
• czerwieni allura, 
• azorubiny,
• czerni brylantowej,
• gallusantów,
• przeciwutleniaczy BHT i BHA.

Dietoterapia nietolerancji histaminy najczęściej obejmuje 3 etapy. Pierwszy, etap eliminacyjny, polega na wykluczeniu z diety produktów o wysokiej zawartości histaminy oraz zawierających jej stymulatory i/lub inhibiotry DAO. Ustąpienie objawów najczęściej świadczy o tym, że postawiona diagnoza jest prawidłowa i symptomy były spowodowane nietolerancją histaminy. Kolejna faza, faza reintrodukcji, polega na stopniowym wprowadzaniu wcześniej wyeliminowanych pokarmów i obserwacji reakcji organizmu. Podczas tej fazy niezwykle istotne jest prowadzenie dzienniczka żywieniowego, aby móc ocenić, które produkty mogą być spożywane i w jakich ilościach. Ostatni etap to tzw. etap docelowy. Na podstawie zebranych wcześniej informacji możliwe jest zaplanowanie indywidualnej diety niskohistaminowej, która umożliwi złagodzenie objawów, a jednocześnie będzie pełnowartościowa, odżywcza i dopasowana do konkretnego przypadku. 

Dietę niskohistaminową warto uzupełnić również odpowiednią suplementacją. Pomocna może być witamina C, B complex i kwercetyna. Pamiętaj, że wiele popularnych suplementów takich jak kurkumina, NAC, czy kofeina mogą nasilać problem i powodować silniejsze objawy nietolerancji histaminy. Dotyczy to również probiotykoterapii. Niektóre szczepy bakterii probiotycznych np. Bifidobacterium breve lub Lactobacillus plantarum mogą wspomóc działanie diety niskohistaminowej, natomiast inne takie jak Lactobacillus reuteri lub Lactobacillu lactis mogą być źle tolerowane i sprzyjać występowaniu objawów. Dlatego wsparcie suplementacyjne zawsze powinno być dobrane indywidualnie po konsultacji ze specjalistą.

Jeśli potrzebujesz pomocy w zaplanowaniu diety niskohistaminowej i dobraniu odpowiedniej suplementacji, zapraszam na konsultacje indywidualne. Dostępne opcje współpracy znajdziesz TUTAJ.

Podsumowanie

Nietolerancja histaminy to złożony problem. Jej objawy są niespecyficzne, a proces diagnostyczny i terapeutyczny wymaga czasu, dyscypliny i zaangażowania zarówno specjalisty, jak i pacjenta. Dzięki odpowiednio skomponowanej diecie niskohistaminowej i suplementacji możliwe jest wsparcie metabolizmu histaminy i zmniejszenie objawów przy jednoczesnym zachowaniu zdrowego, urozmaiconego, zbilansowanego żywienia.