Hipoglikemia reaktywna – jak leczyć i co jeść?

Czym jest hipoglikemia reaktywna i jak jej zapobiec? Poznaj najczęstsze przyczyny hipoglikemii poposiłkowej i dowiedz się, w jaki sposób sobie z nią poradzić. 

Co to jest hipoglikemia reaktywna? 

Hipoglikemia (niedocukrzenie) to stan, w którym stężenie glukozy we krwi spada poniżej wartości fizjologicznych, czyli poniżej 70 mg/dl (<3,9 mmol/l). Dość skomplikowanym i często budzącym wiele obaw oraz wątpliwości rodzajem hipoglikemii, jest hipoglikemia reaktywna idiopatyczna. Nazywana jest także hipoglikemią z odbicia, hipoglikemią poposiłkową lub spontaniczną. Jest to stan, w którym dochodzi do obniżenia stężenia glukozy we krwi od 2 do 5 godzin po posiłku bez żadnej, uchwytnej przyczyny. Hipoglikemii reaktywnej  towarzyszą charakterystyczne objawy, które ustępują krótko po podaniu węglowodanów. Potencjalnymi czynnikami wyzwalającymi hipoglikemię reaktywną są:

• zbyt wysokie i zbyt późne wydzielanie insuliny,
• wysoka wrażliwość tkanek na insulinę,
• zaburzone wydzielanie GLP-1, GIP, glukagonu, czyli substancji regulujących glikemię i insulinemię,
• przyśpieszone opróżnianie żołądka,
• przyczyny psychologiczne, czynniki emocjonalne.

Hipoglikemia reaktywna występuje głównie u osób młodych w wieku od 20 do 40 lat, częściej u kobiet niż u mężczyzn. Obserwuje się ją u pacjentów doświadczających dużego stresu, zmęczenia, przepracowania i napięcia emocjonalnego, a także tych, którzy mają za sobą próby redukcji masy ciała. Cechą charakterystyczną osób z hipoglikemią reaktywną jest również nieregularne spożywanie posiłków i pomijanie śniadań. 

Objawy hipoglikemii reaktywnej

Hipoglikemia reaktywna daje wiele różnych objawów. Kiedy poziom glukozy spada poniżej 70 mg/dl można zaobserwować m.in.:

• niepokój, 
• drżenie rąk, 
• nerwowość, 
• wzrost ciśnienia, 
• bladość,
• potliwość,
• nudności,
• głód.

Spadki glikemii poniżej 50 mg/dl mogą dawać również poważniejsze objawy neurologiczne, jednak u pacjentów z hipoglikemią reaktywną występuje to stosunkowo rzadko.

Hipoglikemia reaktywna w sporcie

Warto wspomnieć również o hipoglikemii reaktywnej w sporcie, która jest częstym problemem u sportowców zawodowych i amatorów. Powstaje ona w sytuacji, kiedy “peak”, czyli największe stężenie insuliny wydzielanej po posiłku nałoży się w czasie z rozpoczęciem aktywności fizycznej. Mięśnie potrzebują glukozy do pracy i “wyłapują” ją z krwioobiegu, co w połączeniu z działaniem insuliny, może doprowadzić do hipoglikemii. Dzieje się to najczęściej wtedy, kiedy posiłek zostanie spożyty ok. 1 h przed wysiłkiem. Hipoglikemia reaktywna nie wpływa bezpośrednio na wydolność, ale bardzo pogarsza samopoczucie sportowca. 

Jak więc zapobiec hipoglikemii reaktywnej w sporcie? 

• należy unikać węglowodanów na 1-1,5 h przed rozpoczęciem treningu, meczu, czy innej aktywności sportowej,
• dobrze sprawdzić może się spożycie większej porcji węglowodanów, ponieważ ich wchłanianie będzie trwać zdecydowanie dłużej i nawet jeśli peak insuliny nałoży się w czasie z rozpoczęciem aktywności i wychwytem glukozy przez mięśnie, wciąż będą one uwalniane z przewodu pokarmowego do krwioobiegu, 
• można rozważyć spożywanie węglowodanów tuż przed rozpoczęciem wysiłku np. ok. 15 minut przed lub już w trakcie rozgrzewki. 

Co ważne, podczas aktywności glikemia może spadać do niskich wartości nawet u osób zdrowych (bez hipoglikemii reaktywnej) i nie dawać żadnych objawów. W praktyce ilość i czas podaży węglowodanów w okolicy około treningowej należy zawsze dopasować indywidualnie do zawodnika. 

Hipoglikemia reaktywna – dieta

Jaka dieta będzie najlepsza przy hipoglikemii reaktywnej? Poznaj najważniejsze zalecenia, które pomogą Ci uniknąć hipoglikemii poposiłkowej i zadbać o stabilizację stężenia glukozy we krwi. 

• Jedz regularnie, najlepiej 4-5 posiłków co 3-4 godziny. Nie pomijaj śniadań. To jeden z najczęstszych błędów i czynników sprzyjających występowaniu hipoglikemii reaktywnej. 
• Zadbaj o równy rozkład węglowodanów w ciągu dnia. Oznacza, to że w każdym posiłku, powinny być obecne jego źródła. Unikaj sytuacji, w których jeden posiłek będzie bogaty w węglowodany, a pozostałe będą miały charakter wyłącznie białkowo-tłuszczowy. 
• Posiłki powinny zawierać wszystkie makroskładniki tzn. węglowodany, białka i tłuszcze, a także błonnik. 
• Unikaj głodzenia, omijania posiłków, zbyt długich przerw pomiędzy nimi, a także bardzo niskokalorycznych diet. 
• Stosuj słodziki zamiast cukru. Dobrze sprawdzi się np. ksylitol, czy erytrytol. 
• Wyeliminuj słodkie napoje i soki. 

W diecie osób z hipoglikemią reaktywną jest białko.  Spowalnia trawienie, tempo opróżniania żołądka (dzięki czemu uwalnianie glukozy do krwioobiegu i wyrzut insuliny nie są tak gwałtowne) oraz zwiększa uczucie sytości. Co więcej, jest substratem do glukoneogenezy, czyli procesu biochemicznego, w wyniku którego glukoza produkowana jest m.in. z aminokwasów. 

Warto jednak wspomnieć, że niektóre rodzaje białek, w szczególności te bogate w leucynę, mogą powodować istotne wyrzuty insuliny. Dotyczy to głównie odżywek białkowych, białka serwatkowego, chudego nabiału. Dlatego do posiłków warto dodawać też tłuszcze, które stabilizują glikemię, a odżywki białkowe stosować wyłącznie wtedy, kiedy jest to absolutnie niezbędne. 

Osoby z hipoglikemią reaktywną, często obawiają się spożywania owoców, nie ma jednak ku temu przeciwwskazań. Owoce zawierają fruktozę, która na  jednym z etapów biochemicznych przekształcana jest we fruktozo-1-fosforan. Związek ten zwiększa aktywność enzymu glukokinazy, który odpowiada za przemianę glukozy do glikogenu w wątrobie. Dzięki temu, większa ilość glukozy jest magazynowana w wątrobie, a nie uwalniania do krwioobiegu, co skutkuje bardziej wyrównaną glikemią. 

Aby nie doprowadzić do hipoglikemii reaktywnej należy unikać przede wszystkim:

• obfitych posiłków spożywanych wieczorem po całym dniu ograniczania jedzenia,
• posiłków zawierających dużo węglowodanów i cukrów,
• alkoholu, 
• posiłków ubogich w białko,
• cukru, słodkich napojów, słodyczy, żywności wysokoprzetworzonej.

Podsumowanie

Hipoglikemia reaktywna, zwana też hipoglikemią z odbicia lub poposiłkową polega na spadku stężenia glukozy we krwi poniżej 70 mg/dl w ciągu 2-5 godzin po spożyciu posiłku. W celu stabilizacji glikemii i zapobieganiu hipoglikemii reaktywnej bardzo ważna jest regularność posiłków i ich odpowiednia kompozycja polegają na uwzględnieniu wszystkich makroskładników oraz błonnika. Niezbędna jest indywidualizacja zaleceń, ponieważ każda osoba, może nieco inaczej reagować na ten sam produkt lub posiłek.