Cukrzyca ciążowa – dieta i suplementacja

Cukrzyca ciążowa to jedno z najczęstszych powikłań metabolicznych ciąży. Skąd się bierze i jak ją leczyć? Jak powinna wyglądać dieta w cukrzycy ciążowej? Wszystkiego dowiesz się z tego artykułu.

Cukrzyca ciążowa – co to jest?

Cukrzyca ciążowa to hiperglikemia (podwyższone stężenie glukozy we krwi), która nie występowała przed zajściem w ciążę i najczęściej ustępuje krótko po porodzie. Patogeneza, czyli przyczyny i sposób powstawania tego zaburzenia są bardzo złożone. Główną rolę przypisuje się zmianom hormonalnym. W ciąży fizjologicznie nasila się insulinooporność w wyniku działania estrogenów, progesteronu i laktogenu łożyskowego. W większości przypadków zwiększone zapotrzebowanie na insulinę w ciąży jest rekompensowane przez jej zwiększoną produkcję przez trzustkę. Jednak jeśli produkcja insuliny nie jest wystarczająca, dochodzi do hiperglikemii. Dodatkowymi czynnikami predysponującymi do cukrzycy ciążowej są:

• ciąża po 35 roku życia,
• cukrzyca ciążowa we wcześniejszej ciąży,
• urodzenie dziecka o masie ciała > 4000 g,
• nadwaga lub otyłość,
• wielorództwo,
• rodzinny wywiad w kierunku cukrzycy typu 2,
• nadciśnienie tętnicze.

Cukrzyca ciążowa a cukrzyca w ciąży

Czym różni się cukrzyca ciążowa od cukrzycy w ciąży? To dwa pojęcia, które w języku potocznym używane są zamiennie, jednak określają inne sytuacje. 

• cukrzyca w ciąży – diagnozowana jest w momencie spełnienia ogólnych kryteriów rozpoznania cukrzycy, najczęściej występowała już przed ciążą, ale nie została wcześniej rozpoznana i może utrzymywać się po porodzie.
• cukrzyca ciążowa – występuje wyłącznie w okresie ciąży, rozpoznawana jest na podstawie doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT) wykonywanego rutynowo między 24. a 28. tygodniem ciąży, najczęściej ustępuje krótko po porodzie.

Cukrzyca w ciąży i cukrzyca ciążowa mogą mieć inne powikłania metaboliczne dla ciąży, kobiety i dziecka, dlatego bardzo ważna jest prawidłowa diagnostyka i odpowiedni dobór leczenia. 

Cukrzyca ciążowa – diagnostyka i objawy

Każda kobieta będąca w ciąży powinna być diagnozowana w kierunku cukrzycy ciążowej. Pierwsze badania przesiewowe wykonywane są już na początku ciąży, najlepiej podczas pierwszej wizyty ginekologicznej.

1. Pierwszym etapem jest szczegółowy wywiad w celu wyłapania ewentualnych czynników ryzyka. W przypadku ich braku oznaczane jest stężenie glukozy we krwi na czczo, a jeśli czynniki ryzyka występują, kobieta może być od razu skierowana na test OGTT.
2. Jeśli stężenie glukozy na czczo wynosi < 92 mg/dl jest to wynik prawidłowy i kolejne badanie diagnostyczne (OGTT) powinno być wykonane między 24. a 28. tygodniem ciąży.
3. Jeśli stężenie glukozy na czczo mieści się w zakresie 92-125 mg/dl, kobieta powinna zostać niezwłocznie skierowana na badanie OGTT, ponieważ jest to wynik nieprawidłowy.
4. Jeśli na pierwszym badaniu glukozy na czczo, wynik będzie wynosił > 126 mg/dl rozpoznawana jest cukrzyca. 
5. Badanie OGTT polega na oznaczeniu stężenia glukozy we krwi na czczo oraz 1 godzinę i 2 godziny po wypiciu roztworu zawierającego 75 g glukozy. Cukrzyca ciążowa rozpoznawana jest w przypadku otrzymania wyników:

• na czczo: 92-125 mg/dl
• 60 min.: > 180 mg/dl
• 120 min.: 153-199 mg/dl

Dieta w cukrzycy ciążowej

Dietoterapia jest najważniejszym sposobem leczenia cukrzycy ciążowej. Odpowiednie żywienie pomaga ustabilizować glikemię, zmniejszyć ryzyko jej gwałtownych wahań, przewlekłych hiperglikemii i hipoglikemii, a tym samym powikłań metabolicznych dla kobiety i dziecka. Pamiętaj, że kluczowa jest indywidualizacja. Mimo że istnieją pewne odgórne zalecenia, które warto wprowadzić po rozpoznaniu cukrzycy ciążowej, to co sprawdza się u innych, nie musi sprawdzić się również u Ciebie. Każdy organizm może nieco inaczej reagować na te same produkty lub posiłki, jest to również zależne od ogólnego stanu zdrowia, wieku, masy ciała, czy aktywności fizycznej. Bardzo ważne jest więc obserwowanie swojego organizmu i regularne, częste kontrolowanie glikemii, aby dobrać dietę pod siebie.

Jeśli potrzebujesz pomocy w indywidualizacji i prawidłowym zbilansowaniu diety w cukrzycy ciążowej, umów się na konsultację, podczas której wspólnie dobierzemy najlepsze dla Ciebie rozwiązanie.

Poznaj najważniejsze zasady żywienia w cukrzycy ciążowej:

1. Powinnaś jeść 6 posiłków dziennie, w tym 3 posiłki główne (śniadanie, obiad, kolacja) oraz 3 posiłki dodatkowe (II śniadanie, podwieczorek, posiłek nocny). Posiłek nocny tzw. druga kolacja jest bardzo ważny w celu zapobiegania hipoglikemii nocnej. Powinien zawierać ok. 20-25 g węglowodanów złożonych. Mogą to być np. kanapki z pieczywa razowego z hummusem, wędliną i warzywami. 
2. Jedz regularnie, pomiędzy posiłkami unikaj podjadania. Przerwy między jedzeniem powinny wynosić 2-3 godziny, w tym czasie powstrzymaj się od jakichkolwiek (nawet zdrowych) przekąsek, słodkich napojów, kawy z mlekiem.
3. W każdym posiłku powinny być obecne wszystkie makroskładniki tzn. węglowodany, białka i tłuszcze. Dzięki temu wzrost glikemii i produkcji insuliny po posiłku będzie bardziej stabilny i kontrolowany, zapobiegniesz ich gwałtownym wahaniom.
4. Podaż białka powinna wynosić minimum  1,3 g na każdy kilogram masy ciała. W każdym posiłku uwzględnij jego źródła takie jak mięso, ryby, jaja, strączki, mozzarella, twaróg, skyr, serek wiejski lub tofu. Dzięki temu spowolnisz trawienie i wchłanianie węglowodanów do krwioobiegu. Koniecznie włącz do diety roślinne źródła białka, nie bazuj wyłącznie na tych odzwierzęcych.
5. Wybieraj zdrowe tłuszcze takie jak oliwa z oliwek, orzechy, masło orzechowe 100%, awokado. Działają przeciwzapalnie i pomagają ustabilizować glikemię.
6. Zwróć uwagę na ilość, a przede wszystkim jakość węglowodanów w swojej diecie. Nie musisz, a nawet nie powinnaś całkowicie ich eliminować. Diety o niskiej zawartości węglowodanów mogą mieć negatywne konsekwencje, ponieważ to glukoza jest głównym źródłem energii na płodu, zwłaszcza jego układu nerwowego i mózgu. Zawartość węglowodanów przyswajalnych w diecie nie powinna być niższa niż 180 g. 
7. Kluczowa jest jakość węglowodanów. Wybieraj źródła węglowodanów złożonych takie jak pełnoziarniste produkty zbożowe i warzywa. Unikaj cukrów prostych obecnych w pieczywie z oczyszczonej mąki, pieczywie cukierniczym, słodyczach, cukrze stołowym, miodzie, syropie klonowym, żywności przetworzonej, słodkich napojach.
8. Ogranicz dodatek cukru do posiłków i napojów, możesz zastąpić go ksylitolem i erytrytolem. 
9. Po ugotowaniu produktów skrobiowych takich jak ziemniaki, a także makarony, kasze, ryż, przelej je zimną wodą. Powoduje to powstanie tzw. skrobii opornej, która pomaga ustabilizować glikemię i obniża indeks glikemiczny produktu. Dodatkowo korzystnie wpływa na jelita i mikrobiotę.
10. Postaraj się jeść minimum 500 g warzyw dziennie.
11. Nie musisz unikać owoców. Mimo że dostarczają fruktozy, są też bardzo wartościowym źródłem błonnika, witamin, minerałów i antyoksydantów. Wybieraj całe owoce zamiast soków, smoothie, musów, czy dżemów. Jedz je jako część posiłku, a nie samodzielnie i zawsze w towarzystwie produktu białkowego lub tłuszczowego np. orzechów. Dzięki temu wzrost glikemii po ich spożyciu nie będzie tak gwałtowny.
12. Do picia wybieraj głównie wodę, unikaj słodzonych napojów i soków owocowych, nawet tych naturalnych.
13. Jedzenie posiłku rozpoczynaj od warzyw lub produktów białkowych, dopiero potem sięgnij po źródła węglowodanów.

Cukrzyca ciążowa – suplementacja 

Plan suplementacji w cukrzycy ciążowej powinien uwzględniać wszystkie składniki rekomendowane dla ogólnej populacji kobiet ciężarnych. Wskazane może być jednak zwiększenie podaży kwasu foliowego w formie aktywnej, włączenie suplementacji witaminy B12 oraz magnezu. Pomocne może być też przyjmowanie inozytolu oraz zastosowanie probiotykoterapii w szczególności niektórych szczepów Lactobacillus oraz Bifidobacterium. Pamiętaj, aby suplementację zawsze skonsultować z lekarzem i dietetykiem.

Podsumowanie

Cukrzyca ciążowa to jedno z najczęstszych powikłań ciąży. Może wiązać się z wieloma powikłaniami dla mamy i dziecka, dlatego bardzo ważne jest wdrożenie odpowiedniej dietoterapii najszybciej, jak to tylko możliwe.