Dna moczanowa (podagra) to choroba zapalna stawów, w której dochodzi do odkładania się kryształów moczanowych. Dietoterapia odgrywa bardzo istotną rolę zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu. Sprawdź, co jeść, a czego unikać przy diecie moczanowej!
Spis treści
- Co to jest dna moczanowa i jakie są jej objawy?
- Jak leczyć dnę moczanową?
- Dieta przy dnie moczanowej
- Dna moczanowa – suplementacja
- Podsumowanie
Co to jest dna moczanowa i jakie są jej objawy?
Dna moczanowa, inaczej podagra, to choroba stawów, w przebiegu której dochodzi do odkładania kryształów kwasu moczowego w płynie stawowym. Głównym czynnikiem jej ryzyka jest hiperurykemia, czyli podwyższone stężenie kwasu moczowego we krwi (ponad 6,8 mg/dl). Hiperurykemia może być spowodowana nieprawidłową pracą nerek, przyjmowaniem niektórych leków, nadmierną masą ciała oraz źle zbilansowaną dietą. Sprzyjają jej również insulinooporność, zespół metaboliczny i nadciśnienie tętnicze.
Chorujesz na insulinooporność? Przeczytaj artykuł SUPLEMENTACJA W INSULINOOPORNOŚĆI i sprawdź, jak wspomóc dietoterapię odpowiednią suplementacją.
Charakterystyczne dla dny moczanowej są napady ostrych objawów, które początkowo występują rzadko i najczęściej są poprzedzone czynnikami takimi jak uraz, obfity posiłek, intensywny wysiłek fizyczny, czy spożycie alkoholu. Atak dny moczanowej objawia się m.in. nagłym, silnym bólem stawu, obrzękiem, napięciem, świądem i zaczerwienieniem skóry. Najczęściej występuje w godzinach porannych, a pierwsze objawy dotyczą zwykle stawu śródstopno-paliczkowego. Z czasem nieleczona podagra może doprowadzić do coraz częstszych ataków i dolegliwości ze strony wielu stawów, pojawienia się tzw. guzków dnawych oraz znaczącego obniżenia sprawności i jakości życia. Objawy dny moczanowej bywają mylone z reumatoidalnym zapaleniem stawów, dlatego bardzo ważna jest odpowiednia diagnostyka różnicowa.
Jak leczyć dnę moczanową?
Mimo że dna moczanowa jest chorobą stawów, obserwowane w jej przebiegu podwyższone stężenie kwasu moczowego, jest bardzo poważnym czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Dlatego postępowanie w przypadku dny moczanowej powinno być ukierunkowane nie tylko na złagodzenie objawów, ale również wyrównanie poziomu kwasu moczowego i zmniejszenie ryzyka powikłań hiperurykemii. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o diecie w profilaktyce i leczeniu chorób sercowo-naczyniowych przeczytaj artykuł „Dieta na wysoki cholesterol – zalecenia, darmowy jadłospis„, w którym znajdziesz praktyczne wskazówki.
Postępowanie terapuetyczne w przypadku dny moczanowej uzależnione jest od stopnia jej zaawansowania, ogólnego stanu zdrowia i chorób współwystępujących u danego pacjenta. Wiele osób ma wątpliwości co do tego, jaki lekarz przy dnie moczanowej będzie w stanie pomóc najlepiej. W swojej praktyce obserwuję najlepsze i najszybsze efekty przy współpracy lekarzy rodzinnych, reumatologów, dietetyków klinicznych oraz fizjoterapeutów.
Potrzebujesz pomocy wykwalifikowanego dietetyka klinicznego? Napisz do mnie, aby zarezerwować termin konsultacji!
Dieta przy dnie moczanowej
Najlepsza dieta przy dnie moczanowej to dieta niskopurynowa. Polega ona na ograniczeniu spożycia puryn, czyli substancji powodujących wzrost stężenia kwasu moczowego we krwi. Głównym źródłem puryn są produkty odzwierzęce – czerwone mięso, podroby, owoce morza, niektóre ryby (tuńczyk, makrela, sardynki). Substancje te występują również w żywności pochodzenia roślinnego, jednak ich wpływ na stężenie kwasu moczowego jest zdecydowanie mniejszy. W produktach odzwierzęcych występuje głownie hipoksantyna, a roślinnych i mlecznych – adenina i guanina. Ich wpływ na stężenie kwasu moczowego różni się.
Pacjenci z dną moczanową mogą spotkać się również z zaleceniem ograniczenie białka. Nie do końca jest ono jednak zasadne. Faktycznie, produkty o jego wysokiej zawartości (głównie żywność odzwierzęca) mogą działać niekorzystnie, jednak nie jest to efekt białka, a wspomnianych puryn. Nie ma konieczności ograniczania roślinnych źródeł białka ponieważ zawarte w nich puryny w mniejszym stopniu podnoszą poziom kwasu moczowego. Stosowanie diety wegańskiej lub wegetariańskiej również nie jest jedynym rozwiązaniem. Najważniejszy jest umiar i umiejętne komponowanie diety, tak aby ograniczyć ilość puryn, a jednocześnie utrzymać wysoką wartość odżywczą (w tym podaż białka).
Warto w tym miejscu wspomnieć o soi i produktach sojowych, które są szczególnie popularne na dietach wegańskich. Suche ziarna soi zawierają spore ilości puryn, dlatego ich częste spożywanie mogłoby mieć wpływ na wzrost poziomu kwasu moczowego. Jednak produkty sojowe takie jak tofu, jogurty, napoje sojowe są zdecydowanie mniej zasobne w puryny i nie trzeba z nich rezygnować.
Co jeść na dnę moczanową i podwyższony kwas moczowy? Oczywiście podstawą powinny być świeże warzywa i owoce. Szczególnie polecane są wiśnie, ponieważ mogą obniżać stężenie kwasu moczowego oraz ryzyko wystąpienia napadu dny moczanowej nawet o 35%. Warto dodawać je do dań na słodko, smoothies, a także pić sok z wiśni (sprawdzą się zarówno te świeże, jak i mrożone). Owoce i warzywa są najlepszym źródłem witaminy C, a bogata w nią dieta może zmniejszać ryzyko wystąpienia dny moczanowej nawet o 50%.
Warto zadbać też o obecność produktów mlecznych w codziennej diecie. Nie tylko mają niską zawartość puryn, ale też dostarczają substancji obniżających stężenie kwasu moczowego (m.in. kwas orotowy, czy laktoglobuliny). Koktajl na bazie jogurtu lub kefiru oraz wiśni to świetne rozwiązanie w diecie osób z hiperurykemią i dną moczanową! Nie ma konieczności ograniczania produktów zbożowych, orzechów, jaj, czy większości tłuszczów roślinnych, ponieważ są to produkty niskopurynowe i nie wpływają na poziom kwasu moczowego.
W diecie na podwyższony kwas moczowy ogromną rolę odgrywa również prawidłowe nawodnienie. Przy hiperurykemii i dnie moczanowej zaleca się wypijanie nawet 3 płynów dziennie, ponieważ ułatwia to wydalanie nadmiaru kwasu moczowego z moczem. Najlepiej sprawdzi się niskosodowa woda mineralna. Nie ma konieczności ograniczania kawy, a niektóre badania sugerują, że może nawet obniżać poziom kwasu moczowego. A jaką herbatę można pić przy dnie moczanowej? Zawarte w herbacie polifenole mogą działać korzystnie w hiperurykemi, jednak wysokie spożycie herbaty zielonej może być związane ze wzrostem ryzyka wystąpienia dny moczanowej. Nie trzeba z niej całkowicie rezygnować, ale warto ograniczyć do 1 filiżanki dziennie.
Czego nie jeść przy dnie moczanowej? Przede wszystkim należy ograniczyć produkty będące głównym źródłem puryn takie jak podroby, czerwone mięso, owoce morza i niektóre ryby (szprotki, sardynki, tuńczyk, okoń). Ich znaczne ilości dostarczają również drożdże piwne i piekarnicze, dlatego raczej wybieraj pieczywo na zakwasie niż na drożdżach i postaraj się, aby ciasta drożdżowe nie za często gościły w Twojej kuchni. Warto ograniczyć też borowiki oraz wodorosty nori. Niezbędna jest eliminacja alkoholu, ponieważ hamuje on wydalanie kwasu moczowego z moczem. Najbardziej niekorzystne działanie obserwuje się po spożyciu piwa. Chcesz poznać przykładowe przepisy na dnę moczanową? Sprawdź mój artykuł, w którym zebrałam smaczne, dobrze zbilansowane przepisy niskopurynowe „Przepisy niskopurynowe na dnę moczanową i hiperurykemię„.
Można przyjąć, że podaż puryn w diecie osób z hiperurykemią i dną moczanową nie powinna przekraczać 200 mg/d. Jest to jednak mało praktyczne zalecenie ponieważ dotychczas nie powstały jednoznaczne rekomendacje ani tabele określające ich ilość w konkretnych produktach. W ramach współpracy dietetycznej moi pacjenci otrzymują indywidualnie opracowane tabele produktów zalecanych i niezalecanych w określonych ilościach, na podstawie których samodzielnie mogą komponować swoje ulubione posiłki, jednocześnie przestrzegając zasad diety niskopurynowej.
Dna moczanowa – suplementacja
Suplementacja w dnie moczanowej to temat dość kontrowersyjny i brakuje jednoznacznych zaleceń w tym temacie. Nie warto przyjmować żadnych suplementów na własną rękę i najlepiej skonsultować ten temat z lekarzem i dietetykiem klinicznym, zwłaszcza jeśli zalecona została jakakolwiek farmakoterapia.
Jednym z najczęściej wybieranych suplementów na dnę moczanową i hiperurykemię jest witamina C, jednak nie dla każdego będzie to dobre rozwiązanie. Duże ilości witaminy C mogą zwiększać ryzyko kamicy nerkowej, a osoby z dną moczanową są wyjątkowo narażone na problemy z nerkami. Najważniejsze jest więc dostarczanie jej odpowiednich ilości razem z dietą.
Bardzo ważne jest również przyjmowanie suplementów witaminy D zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, a także kwasów omega-3 przy spożyciu ryb niższym niż 2 porcje tygodniowo.
Niektóre badania sugerują również pozytywny wpływ suplementacji kwasu foliowego w formie zmetylowanej oraz witaminy B12 na redukcję ryzyka hiperurykemii i dny moczanowej. Spośród roślinnych, ziołowych produktów często można spotkać się z zaleceniami dotyczącymi przyjmowania czystka, podagrycznika oraz kurkumy, jednak badania i obserwacje kliniczne w zakresie ich bezpieczeństwa i skuteczności nie są jednoznaczne.
Podsumowanie
Dna moczanowa to choroba stawów, której główną przyczyną jest podwyższone stężenie kwasu moczowego. Dietoterapia powinna opierać się na ograniczeniu podaży puryn, eliminacji alkoholu, odpowiedniej podaży witaminy C, zwiększonej ilości wypijanych płynów oraz uwzględnieniu produktów zwiększających wydalanie kwasu moczowego takich jak wiśnie, czy produkty mleczne. Brakuje jednoznacznych zaleceń dotyczących suplementacji, dlatego nie należy przyjmować żadnych preparatów na własną rękę.