Jak poprawić płodność dietą? Zalecenia dietetyka klinicznego | Aleksandra Dziura Decyzja o powiększeniu rodziny to jeden z najważniejszych momentów w życiu. Styl życia XXI wieku, stres, przetworzona dieta i siedzący tryb życia powodują niestety, że jako społeczeństwo borykamy się z ogromnym kryzysem płodności. Coraz więcej par doświadcza trudności w tym obszarze. Czy wiesz, że jednym z najważniejszych czynników wpływających na płodność jest dieta i styl życia? Jak poprawić płodność dietą? Sprawdź skuteczne i proste strategie żywieniowe, które pomogły już dziesiątkom moich pacjentów.  Jak dieta wpływa na płodność? Wnioski z najnowszych badań Dieta jest bardzo ważna dla płodności kobiet i mężczyzn. Badania pokazują, że jedzenie ma wpływ na hormony, owulację i jakość nasienia. Niektóre modele żywieniowe np. dieta śródziemnomorska, działają ochronnie, poprawiają płodność i zwiększają szansę na zdrową ciążę. Z kolei stosowanie diety typu zachodniego jest jednym z czynników ryzyka problemów z zajściem w ciążę i niepłodności. Dlaczego tak się dzieje? Dieta na płodność – jak ją zaplanować? Kluczowe składniki Dieta na płodność powinna dostarczać wszystkich makro- i mikroskładników w odpowiednich ilościach, proporcjach i z jak najlepszych źródeł.  Wpływ białka na płodność Białko to podstawowy budulec organizmu i jest fundamentem płodności. Wpływa na jakość komórek jajowych i plemników, bierze udział w syntezie hormonów płciowych. Jego najlepszym źródłem są produkty pochodzenia zwierzęcego. Komponując swoją dietę, pamiętaj jednak o tych kilku zasadach: Tłuszcze w diecie propłodnościowej Kolejnym ważnym składnikiem są tłuszcze. Biorą udział w produkcji hormonów płciowych m.in. estrogenu i testosteronu. Jakość i ilość spożywanego tłuszczu ma duży, bezpośredni wpływ na płodność.  Węglowodany a płodność Nie bez znaczenia są też węglowodanych. Stanowią główne źródło energii, a proces owulacji i spermatogenezy są bardzo energochłonne. Najważniejsza jest jednak ich jakość.   Witaminy i minerały w diecie na płodność Witaminy i minerały wpływają na produkcję hormonów płciowych, jakość komórek jajowych i plemników, a także proces zagnieżdżania zarodka w ścianie macicy. Ich niedobory sprzyjają m.in. zaburzeniom owulacji i obniżonej ruchliwości plemników. O jakie składniki powinniście zadbać?  Planujesz ciążę? Zrób to mądrze i świadomie! Zainwestuj w zdrowie swojego dziecka, jeszcze zanim pojawi się na świecie i umów się na konsultację dietetyczną online. Wybierz termin TUTAJ. Jak poprawić płodność? Zalecenia dietetyczne dla mężczyzn Mężczyźni, którzy chcą mieć dziecko, powinni zadbać o swoją dietę, suplementację i styl życia. Ich przygotowanie do ciąży jest równie ważne co kobiety. Codzienna dieta powinna zawierać większe ilości kwasów omega-3, cynku oraz antyoksydantów. To właśnie antyoksydanty są największym sprzymierzeńcem męskiej płodności. Aby je dostarczyć, jedz: Jak poprawić płodność? Zalecenia dietetyczne dla kobiet Dieta dla kobiet planujących ciążę powinna obfitować w składniki wspierające zdrowie reprodukcyjne, regularność cyklu miesiączkowego i prawidłowy przebieg owulacji. Kluczowe są zdrowe tłuszcze, białko, dobrej jakości węglowodany, witamina D oraz foliany. W swojej diecie zadbaj o produkty takie jak: Dieta na płodność – czego unikać?  Jeśli planujesz ciążę, chcesz poprawić dietę i płodność, warto unikać pewnych składników. Przede wszystkim są to tłuszcze trans. Aby je wyeliminować, ogranicz spożycie produktów wysokoprzetworzonych takich jak słodycze, słone przekąski, dania instant i fast food. Dobrym krokiem w kierunku lepszej płodności jest też unikanie cukrów prostych. Postaraj się ograniczyć słodzone napoje, soki owocowe, słodycze, cukier biały i brązowy. Czytaj etykiety produktów. Niestety cukier często dodawany jest do wielu z nich. Warto ograniczyć również przetworzone mięso i konserwy. Zamiast nich wybieraj produkty świeże.  Pamiętaj też, że choć białko jest bardzo ważne w diecie na płodność, nie należy przesadzać z produktami “high protein”. Zawierają duże ilości słodzików, barwników i innych dodatków, które mogą zaburzać gospodarkę hormonalną i mikrobiotę jelitową. Zamiast nich sięgaj po naturalne produkty białkowe np. skyry, serki wiejskie, twaróg, mozzarellę, strączki, jaja, ryby i dobrej jakości mięso.  Podsumowanie Dieta ma ogromny wpływ na płodność. Wspiera gospodarkę hormonalną, owulację, poprawia jakość komórki jajowej oraz nasienia. Odpowiednie zmiany w diecie pomagają przygotować organizm do ciąży oraz zwiększają szansę na szybkie poczęcie.  Ten artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny. Nie stanowi porady medycznej. Informacje zawarte w niniejszym dokumencie nie zastępują i nigdy nie powinny być traktowane jako profesjonalna porada medyczna ani dietetyczna.

Dieta DASH – zasady, efekty i wskazówki, jak ją wprowadzić w życie Dieta DASH razem z dietą śródziemnomorską od lat królują w rankingach najzdrowszych diet świata. Choć rekomendowana jest przede wszystkim osobom z nadciśnieniem tętniczym, ma zastosowanie w leczeniu również wielu innych problemów zdrowotnych. Sprawdź, na czym polega dieta DASH oraz kiedy warto ją stosować. Najważniejsze informacje: Co to jest dieta DASH? Dieta DASH to model żywienia opracowany z myślą o osobach z nadciśnieniem tętniczym. To poważny problem zdrowotny, który dotyka ponad 30% dorosłych na świecie. Niestety w ostatnich latach coraz częściej nadciśnienie rozpoznaje się u młodych pacjentów. Wysokie ciśnienie zwiększa ryzyko rozwoju innych chorób sercowo-naczyniowych, w tym zawału serca i udaru mózgu. Leczenie jest więc niezbędne i nie należy go bagatelizować. Podstawą terapii nadciśnienia tętniczego są modyfikacje stylu życia, w tym wprowadzenie zasad diety DASH. Dieta DASH powstała w latach 90-tych. Wtedy przeprowadzono rzetelne badania na temat wpływu nawyków żywieniowych na ciśnienie krwi. Wyniki były spektakularne. Po dwóch tygodniach od rozpoczęcia diety DASH u badanych osób zauważonospadek ciśnienia krwi o 6-11 mm Hg. Co ważne, dieta DASH przynosi długoterminowe korzyści. Może poprawić zdrowie sercowo-naczyniowe, niezależnie od wieku, płci czy stanu zdrowia osób.  Dieta DASH – produkty zalecane Dieta DASH skupia się na zdrowych produktach, które poprawiają zdrowie metaboliczne i obniżają ciśnienie krwi. Co należy uwzględnić w codziennym menu? Te produkty pomagają zachować zdrowie serca, poprawiają profil lipidowy i dłużej utrzymują uczucie sytości. Dieta DASH – produkty niezalecane Dieta DASH zaleca ograniczenie produktów, które mogą negatywnie wpływać na ciśnienie krwi i zdrowie serca. Czego warto unikać? Warto podkreślić, że dieta DASH nie jest dietą eliminacyjną, zakazującą spożycia konkretnych grup produktów. Warto jednak ograniczyć niektóre z nich. To sprzyja zdrowemu stylowi życia. W szczególności zwróć uwagę na sól. Zmniejszenie jej spożycia to naprawdę jedno z najważniejszych zaleceń ukierunkowanych na poprawę ciśnienia krwi i zdrowia sercowo naczyniowego. Jak to zrobić? Dieta DASH – dla kogo? Dieta DASH została stworzona z myślą o pacjentach ze zdiagnozowanym nadciśnieniem tętniczym. Przestrzeganie jej zaleceń już w ciągu kilku tygodni jest w stanie znacząco poprawić wartości ciśnienia. Jednak działanie prozdrowotne diety DASH znacząco wykracza poza ten obszar. Kto powinien wdrożyć jej zasady u siebie? Zalecenia diety DASH są naprawdę łatwe do stosowania i wspierają holistyczne podejście do zdrowia. Korzyści zdrowotne wynikające z diety DASH Dieta DASH ma wiele korzyści zdrowotnych. Przede wszystkim pomaga obniżyć ciśnienie krwi. To z kolei zmniejsza ryzyko zawału serca, udaru mózgu, miażdżycy, niewydolności serca, a nawet śmierci z przyczyn sercowo-naczyniowych, które niestety statystycznie wciąż zabijają najwięcej Polaków. Dieta działa również na poprawę profilu lipidowego. Dodatkowo dieta DASH zmniejsza ryzyko: Podsumowanie Dieta DASH to prosty sposób na poprawę zdrowia i jakości życia. Daje efekty takie jak obniżenie ciśnienia krwi, lepszy profil lipidowy i ochrona przed przewlekłymi chorobami. Jej zasady można z łatwością wprowadzić w codzienne życie. Stosowanie diety DASH to dobra inwestycja w Twoje zdrowie na długie lata. Najczęściej zadawane pytania Czy dieta DASH jest bezpieczna dla każdego? Dieta DASH jest uznawana za bezpieczną dla dorosłych i na ogół nie ma przeciwwskazań do jej stosowania. Wyjątkiem są poważne choroby gastrologiczne np. zaostrzenie WZJG lub choroby Crohna. Dieta DASH nie jest jednak rekomendowana dzieciom. Jak szybko można zauważyć efekty stosowania diety DASH? Efekty diety DASH można zauważyć już po dwóch tygodniach. Badania pokazały, że ciśnienie krwi może spaść o 6-11 mm Hg w krótkim czasie. Im dłużej przestrzegasz zasad diety, tym większe korzyści zdrowotne osiągniesz. Czy dieta DASH wymaga specjalnych suplementów? Dieta DASH z założenie nie wymaga stosowania suplementów diety. Suplementacja powinna być dobrana indywidualnie do wyników badań i stanu zdrowia. Ten artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny. Nie stanowi porady medycznej. Informacje zawarte w niniejszym dokumencie nie zastępują i nigdy nie powinny być traktowane jako profesjonalna porada medyczna ani dietetyczna.

Dieta w PCOS – jak poprawić zdrowie i złagodzić objawy? Jak PCOS wpływa na zdrowie? Jaka dieta jest pomocna w łagodzeniu objawów, spowalnianiu progresji choroby i poprawie płodności? Co suplementować, aby wesprzeć swoje zdrowie? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w tym artykule. Sprawdź wskazówki od dietetyka klinicznego.  PCOS – co to jest? Kryteria diagnostyczne PCOS Zespół policystycznych jajników (PCOS) to choroba endokrynologiczna dotycząca kobiet w wieku rozrodczym. Co ważne, dominujące objawy i przebieg mogą różnić się u poszczególnych kobiet. W diagnostyce PCOS najczęściej wykorzystuje się tzw. kryteria rotterdamskie, według których, do rozpoznania choroby muszą wystąpić 2 z 3 wymienionych niżej problemów: W ostatnim czasie pojawiły się również przesłanki o możliwości wykorzystania hormonu anty-mullerowskiego (AMH) w diagnostyce zespołu policystycznych jajników. Jest to hormon kojarzony najczęściej z tzw. rezerwą jajnikową, a więc bardzo upraszczając – możliwościami zajścia w ciążę. Teoretycznie im większym poziom AMH tym lepiej, jednak u wielu kobiet z zespołem policystycznych jajników AMH może być znacząco podwyższony i mieć związek z zaburzeniami owulacji. Pojawiają się sugestie, aby oznaczenie AMH włączyć do procesu diagnostycznego PCOS, jednak na ten moment nie określono konkretnych punktów odcięcia (jest to bardzo zależne od wieku pacjentki i wymaga indywidualnej interpretacji). Warto też wspomnieć, że PCOS nie jest chorobą dotykającą wyłącznie hormonów i układu rozrodczego. Nieleczony zespół policystycznych jajników może być związany ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia wielu innych problemów zdrowotnych m.in.: Objawy PCOS Jak już wiesz, obraz kliniczny PCOS jest niejednorodny, a objawy oraz przebieg choroby mogą bardzo się różnić. Warto jednak znać główne, najczęściej obserwowane problemy, aby w razie ich wystąpienia, nie zwlekać i jak najszybciej udać się na konsultację endokrynologiczną. Jakie są główne objawy zespołu policystycznych jajników? Rola diety w PCOS Dietoterapia jest jednym z kluczowych elementów leczenia zespołu policystycznych jajników. Dzięki odpowiedniej diecie możliwe jest: Oczywiście, nie byłabym sobą, gdybym nie napisała, że kluczowym założeniem diety w PCOS jest…. indywidualizacja. Pamiętaj, że jest to choroba przewlekła, dlatego odpowiednie nawyki żywieniowe powinny towarzyszyć Ci do końca życia. Dietoterapię należy więc planować tak, aby uwzględniała ona patogenezę PCOS, dominujące objawy, ewentualne, dodatkowe problemy zdrowotne, plany prokreacyjne, ale także preferencje, możliwości i potrzeby. Dopiero wtedy będzie skuteczna.  Nie ma jednej dobrej odpowiedzi na to, jaka dieta w PCOS będzie najlepsza. Jednak jeśli chcesz usłyszeć krótką, prostą odpowiedź, będzie to dieta śródziemnomorska lub DASH. To diety, które od lat królują na liście najzdrowszych diet świata, a badania kliniczne potwierdzają ich pozytywny wpływ na stan zdrowia i jakość życia pacjentek z PCOS.  Zalecenia dietetyczne w PCOS Poznaj najważniejsze zalecenia żywieniowe, które warto wprowadzić w przypadku zespołu policystycznych jajników.  PCOS – co jeść? Jakie produkty warto włączyć do diety? Warto też wspomnieć o produktach mlecznych, które są dość kontrowersyjne. Mimo powszechnej opinii, że mają działanie prozapalne, badania naukowe dowodzą, że nie jest to prawdą i pod kątem stanu zapalnego działają one pozytywnie lub neutralnie. Są dobrym źródłem wapnia, witaminy B12 i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, które są ważne w terapii PCOS. Zawierają jednak nasycone kwasy tłuszczowej, których nadmiar zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, stąd często pojawia się zalecenie dotyczące ograniczenia pełnotłustych produktów mlecznych i wybierania ich odtłuszczonych zamienników. Tu pojawia się problem, ponieważ odtłuszczone produkty mleczne mogą negatywnie wpływać na gospodarkę hormonalną kobiet, ze względu na zmianę profilu hormonalnego i przewagę androgenów po procesie odtłuszczania. Wniosek? To zależy. Nie musisz ograniczać produktów mlecznych, ale to, które będą dla Ciebie wskazane jest bardzo indywidualne. W przypadku nadmiernej masy ciała i zaburzeń lipidowych korzystniejsze mogą być produkty o obniżonej zawartości tłuszczu, natomiast jeśli te problemy Cię nie dotyczą, możesz sięgać po wersje pełnotłuste. Najlepiej sprawdzą się produkty mleczne fermentowane (jogurty, kefiry, maślanki), które dodatkowo korzystnie wpływają na mikrobiotę jelitową.  Suplementacja w PCOS W większości przypadków, dietoterapię PCOS warto wesprzeć odpowiednią suplementacją. Co suplementować przy zespole policystycznych jajników?  Podsumowanie Odpowiednia dieta i suplementacja mają bardzo duży wpływ na leczenie PCOS, zmniejszenie objawów i ryzyka powikłań. Wysoki potencjał przeciwzapalny, pełnowartościowość i niski stopień przetworzenia posiłków, utrzymanie niskiego ładunku glikemicznego to bardzo ważne elementy dietoterapii.

Skuteczna suplementacja w insulinooporności Insulinooporność to częsty problem, który może być początkiem poważniejszych zaburzeń hormonalnych i chorób metabolicznych. Podstawą leczenia insulinooporności jest odpowiednia dieta i styl życia. Dodatkowo można wspomóc się odpowiednią suplementacją. Z tego artykułu dowiesz się, jakie suplementy warto rozważyć przy insulinooporności. Insulinooporność – podstawowe informacje Insulinooporność to stan, w którym komórki nie odpowiadają prawidłowo na działanie insuliny, co doprowadza do zaburzeń w gospodarce węglowodanowej. Kontrolowana glikemia i insulinemia są jednym z najważniejszych czynników homeostazy organizmu. Mimo że insulinoopornośc nie jest klasyfikowana jako odrębna jednostka chorobowa, nie należy jej bagatelizować. Kluczowym postępowaniem jest dietoterapia i zmiany w stylu życia. Dieta oparta o założenia niskiego ładunku glikemicznego, potencjał przeciwzapalny oraz umożliwiająca utrzymanie prawidłowego poziomu tkanki tłuszczowej jest nieodzownym elementem leczenia.Dodatkowo można zastosować suplementację, która wesprze gospodarkę hormonalną. Pamiętaj jednak, że to wyłącznie dodatek i nie zastąpi zdrowej, odpowiednio skomponowanej diety, aktywności fizycznej, ani snu.  Co suplementować w insulinooporności? Suplementację należy dobrać indywidualnie do diety, stylu życia, wyników badań i ogólnego stanu zdrowia. Poniżej znajdziesz składniki, które warto rozważyć. m Witamina D a insulinooporność Witamina D ma ogromny wpływ na insulinoowrażliwość. Jej suplementacja jest niezbędna, ponieważ nie ma możliwości na jej dostarczenie wraz z dietą. Dawki powinny być ustalane indywidualnie na podstawie wyniku badania stężenia 25(OH)D. Standardowa dawka podtrzymująca wynosi 2000 IU, jednak w przypadku silnych niedoborów i chorób metabolicznych, powinny być one większe.  Omega-3 a insulinooporność Wielonienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-3, zwłaszcza kwas dokozaheksaenowy (DHA) i eikozapentaenowy (EPA) mogą poprawiać profil metaboliczny i hormonalny. Wykazują działanie m.in. przeciwzapalne i kardioprotekcyjne. To bardzo ważne przy insulinooporności, której towarzyszy stan zapalny związany z nadmiernym poziomem tkanki tłuszczowej oraz zwiększonym ryzykiem powikłań chorób sercowo-naczyniowych. Kwasy omega-3 poprawiają wrażliwość insulinową m.in. poprzez zmiany ekspresji genów tkanki tłuszczowej, wpływa na uwalnianie adipokin, metabolizm węglowodanów oraz regulację ośrodka głodu i sytości.  Aby dostarczyć sobie odpowiednią ilość kwasów omega-3 zalecane jest spożywanie ryb minimum 2 razy w tygodniu. Dodatkowo warto regularnie przyjmować suplementy zawierające minimum 250 mg EPA i DHA. Suplementacja jest obowiązkowa przy niższym spożyciu ryb, jednak nawet jeśli je lubisz i pojawiają się w Twojej diecie, wsparcie suplementacyjne może przynieść dodatkowe korzyści. Wybierając suplementy omega-3 zwróć uwagę na ich pochodzenie oraz wskaźnik TOTOX dotyczący stopnia utlenienia (utlenione kwasy omega-3 będą działały prozapalnie i są to produkty złej jakości!).  Berberyna a insulinooporność Berberyna to główna substancja bioaktywna pochodząca z rośliny Rhizoma coptidis. Ma bardzo szerokie działanie farmakologiczne m.in. przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, a także regulujące gospodarkę węglowodanowo-insulinową i profil lipidowy. Dodatkowo może wpływać na mikrobiotę jelitową, która odgrywa bardzo istotną rolę w ogólnym zdrowiu metabolicznym.  Berberyna: We wspomaganiu leczenia chorób metabolicznych można zastosować dawki berberyny w zakresie 0,5-1,5 g na dobę. Najlepiej sprawdzi się berberyna w formie związków siarczanów lub chlorków.  Chrom a insulinooporność Chrom co prawda nie jest niezbędnym dla organizmu pierwiastkiem, ale może pozytywnie wpływać na wrażliwość insulinową oraz stężenie cholesterolu. Wiele badań naukowych opisuje jego potencjalne, korzystne działanie terapeutyczne w leczeniu insulinooporności i cukrzycy typu 2. Dodatkowo może zmniejszać stres oksydacyjny, stan zapalny, a także wpływać na neuroprzekaźniki, a tym samym nastrój i samopoczucie.  Najbezpieczniejszą, najskuteczniejszą i najbardziej stabilną formą tego pierwiastka jest chrom trójwartościowy. Naturalnie występuje m.in. w pełnoziarnistych produktach zbożowych, brokułach, grzybach, nasionach strączkowych, drożdżach piwowarskich. Odpowiednie spożycie chromu dla kobiet wynosi 25 ug, a dla mężczyzn 35 ug na dobę. W insulinooporności warto rozważyć dodatkową suplementację piklonianem chromu w dawce ok. 200-600 ug dziennie.  Cynamon a insulinooporność Cynamon cejloński ma liczne właściwości prozdrotowne. Wykazuje działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne, poprawia wrażliwość na insulinę i parametry lipidowe, może hamować wzrost komórek rakowych. Zwiększa wychwyt glukozy w mięśniach i promuje syntezę glikogenu w wątrobie. W badaniach naukowych można znaleźć przesłanki, że ekstrakt cynamonowy korzystnie wpływa na glikemię i insulinemię i jest wartościowym uzupełnieniem dietoterapii i farmakoterapii. Cynamon cejloński warto więc włączyć do diety w insulinooporności zarówno w postaci przyprawy, jak i dodatkowej suplementacji. Suplementacja cynamonu nie jest również wskazana dla wszystkich, nie powinny wprowadzać jej m.in. kobiety w ciąży, osoby z chorobami wątroby oraz przyjmujące leki przeciwzakrzepowe.  Inozytol a insulinooporność Inozytol nazywany również witaminą B8 jest bardzo wartościowym składnikiem przy insulinooporności, cukrzycy, cukrzycy ciążowej oraz zespole policystycznych jajników. Reguluje uwalnianie insuliny z komórek beta-trzustki, normalizuje glikemię (m.in. poprzez spowolnienie opróżniania żołądka), pozytywnie wpływa na kontrolę masy ciała. Inozytol naturalnie występuje m.in. w otrębach, produktach owsianych, orzechach włoskich i brazylijskich, cytrusach, fasoli oraz groszku. W przypadku insulinooporności i innych zaburzeń gospodarki węglowodanowo-insulinowej warto wprowadzić suplementy inozytolu. Dawki i czas suplementacji powinny być ustalane indywidualnie. Inozytol jest suplementem o wysokim stopniu bezpieczeństwa i rzadko powoduje skutki uboczne, dlatego w większości przypadków nie ma przeciwwskazań do jego przyjmowania.  Koenzym Q10 a insulinooporność Suplementacja koenzymem Q10 może przyczynić się do lepszej kontroli glikemii oraz poprawy wrażliwości na insulinę. Za to działanie odpowiadają m.in. mechanizmy przeciwzapalne, antyoksydacyjne oraz regulujące pracę receptorów insulinowych. Koenzym Q10 występuje m.in. w mięsie, rybach, a także niektórych owocach i warzywach. W insulinooporności warto rozważyć jego suplementację w dawkach od 100 do 200 mg na dobę.  Magnez a insulinooporność Magnez pełni bardzo wiele różnorodnych funkcji. Najnowsze badania podkreślają jego wpływ na homeostazę glukozy i insuliny. Mimo że jest obecny w bardzo wielu produktach spożywczych, niedostateczne spożycie magnezu bywa częstym problemem, zwłaszcza u osób stosujących monotonną, wysokoprzetworzoną dietę. W ramach wsparcia dietoterapii insulinooporności wskazane może być czasowe wprowadzenie suplementów magnezu najlepiej w formie cytrynianu, glukonianu lub asparaginianu.  Potrzebujesz wsparcia w zaplanowaniu diety i suplementacji w insulinooporności? Umów się na konsultację indywidualną. Wybierz termin TUTAJ i wspólnie zadbajmy o Twojego zdrowie i samopoczucie. Morwa a insulinooporność Morwa biała to roślina o wielu właściwościach leczniczych. Zawiera m.in. kwercetynę i rutynę, która poprawiają wychwyt glukozy, obniżają poposiłkową glikemię i insulinemię. Ekstrakty z liści morwy mogą być pomocne w leczeniu insulinooporności, jednak jednocześnie mogą nieść za sobą skutki uboczne i nie są dozwolone dla wszystkich, dlatego przed rozpoczęciem suplementacji najlepiej skonsultować się ze specjalistą.  Probiotyki a insulinooporność Mikrobiota jelitowa ma ogromny wpływ na zdrowie metaboliczne. Odpowiednio dobrana i celowana probiotykoterapia może być dużym wsparciem w leczeniu insulinooporności. W badaniach naukowych podkreśla się znaczenie szczepów takich jak Lactobacillus ATCC 700396, Lactobacillus casei, Lactobacillus rhamnosus, Bifidobacterium brevem Bifidobacterium longum.  Podsumowanie

Suplementacja w ciąży – wszystko co musisz o niej wiedzieć Ciąża to wyjątkowy czas dla kobiet, ale też okres, kiedy organizm ma większe potrzeby. Aby zadbać o zdrowie mamy i prawidłowy rozwój dziecka, należy stosować odpowiednią suplementację przez wszystkie 9 miesięcy. Kluczowe składniki to foliany, witamina D, omega-3 oraz jod. W razie konieczności suplementacja kobiet można być rozszerzona o inne witaminy, minerały i substancje czynne, dobrane indywidualnie do potrzeb. Suplementacja w ciąży w połączeniu z dobrze zbilansowaną dietą to fundament zdrowia i najlepsza inwestycja dla Ciebie i Twojego malucha. Zapamiętaj: Znaczenie suplementacji podczas ciąży W ciąży wzrasta zapotrzebowanie na wiele składników pokarmowych. Mimo, że podstawą zawsze powinna być odżywcza, pełnowartościowa, urozmaicona dieta, podczas tych wyjątkowych 9 miesięcy każda przyszła mama powinna przyjmować suplementy. Niestety realizacja zapotrzebowania na najważniejsze (z punktu widzenia prawidłowego przebiegu ciąży) składniki za pomocą samego żywienia jest bardzo trudna. Suplementy w ciąży są więc niezbędne i mogą przyczynić się do: Co suplementować w ciąży? Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP) w swoich najnowszych zalecenia wymienia kilka ważnych składników. Są to kwas foliowy (a właściwie foliany), kwasy omega-3 (w szczególności DHA), jod, witamina D, witamina B12, cholina, a w niektórych sytuacjach również żelazo. Na nich powinna opierać się odpowiednia suplementacja w ciąży.  Kwas foliowy – suplementacja w ciąży Kwas foliowy, czyli witamina B9, jest jedną z najważniejszych witamin dla kobiet w ciąży. Pomaga w prawidłowym rozwoju cewy nerwowej płodu, z której tworzy się mózg i rdzeń kręgowy. Znacząco zmniejsza ryzyko problemów neurorozwojowych. Najlepiej zacząć jego suplementację już przed ciążą (ok. 12 tygodni przed planowanym rozpoczęciem starań). Wybierając suplementy, należy zwrócić uwagę na to, czy występuje w nich aktywna forma kwasu foliowego. Najbardziej bioaktywną formą są formy zmetylowane np. metafolina (L-5-MTHF), folian, Quatrefolic. Niestety w wielu preparatach, również tych przeznaczonych dla kobiet w ciąży, wciąż występuje forma syntetyczna, czyli kwas pteroilomonoglutaminowy. Dlaczego to ważne? Kwas pteroilomonoglutaminowy musi zostać przekształcony w organizmie w formę aktywną, a proces ten jest bardzo skomplikowany biochemicznie, wymaga bardzo dużych nakładów energii i innych składników pokarmowych (m.in. innych witamin z grupy B). Już niewielkie niedobory pokarmowe mogą go zaburzać. Co więcej, szacuje się, że 50% społeczeństwa ma mutację genu MTHFR, która całkowicie uniemożliwia przekształcenie syntetycznego kwasu foliowego w aktywne foliany. Suplementacja kwasu foliowego w formie syntetycznej jest obarczona dużym ryzykiem zdrowotnym i może powodować tzw. zespół niezmetabolizowanego kwasu foliowego. Skorelowany jest on z większym ryzykiem m.in. alergii, astmy, czy autyzmu u dziecka. Dodatkowo może fałszować inne wyniki badań krwi, utrudniając odpowiednią diagnostykę i leczenie.Negatywne konsekwencje można zaobserwować już przy podaży 200 ug kwasu foliowego na dobę (a dawka rekomendowana dla kobiet w ciąży jest co najmniej dwukrotnie wyższa), a za maksymalną dawkę przyjmuje się 1 mg dziennie. Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników z 2024 roku opublikowali to właśnie aktywne foliany są optymalną, rekomendowaną formą kwasu foliowego przeznaczoną do stosowania w okresie prekoncepcyjnym i w ciąży. Ze względu na różnice w aktywności biologicznej, skuteczności i poziomie bezpieczeństwa, dotychczas stosowany syntetyczny kwas foliowy powinien zostać zastąpiony 5-MTHF. Preparaty zawierające sam kwas foliowy nie powinny być stosowane. Zalecane dawki wyglądają następująco: Witamina D w ciąży Witamina D wspomaga prawidłowy rozwój układu szkieletowego u dziecka. Korzystnie wpływa też na układ odpornościowy oraz nerwowy. Zmniejsza ryzyko rozwoju alergii i chorób autoimmunologicznych. Suplementacja witaminy D w ciąży jest obowiązkowa przez wszystkie 9 miesięcy. Dawkę należy dobrać indywidualnie z uwzględnieniem jej aktualnego poziomu we krwi. Standardowe dawki to 2000 IU, jednak w przypadku niedoborów lub nadmiernej masy ciała, konieczne jest jej zwiększenie. Omega-3 w ciąży Kwasy tłuszczowe omega-3, szczególnie DHA (kwas dokozaheksaenowy), są bardzo ważne dla rozwoju układu nerwowego i wzroku u dziecka w okresie ciąży. DHA potrzebny jest do budowy mózgu, siatkówki oka i wspiera rozwój funkcji poznawczych. Wchodzi w skład błon komórkowych komórek układu nerwowego. Co więcej, zmniejsza ryzyko porodu przedwczesnego, depresji poporodowej, a także chorób metabolicznych w przyszłości. Zaleca się, aby kobiety w ciąży brały DHA w dawce co najmniej 250 mg dziennie. Jest to dawka minimalna, rekomendowana kobietom, które regularnie jedzą ryby – minimum 2 porcje tygodniowo. Natomiast jeśli podaż ryb jest niższa, rekomendowana dawka DHA rośnie, nawet do 600 mg dziennie. Największe dawki rekomendowane są dla kobiet będących w grupie ryzyka porodu przedwczesnego – proponowane jest ich zwiększenie nawet do 1000 mg. Najlepiej, aby suplementacja omega-3 trwała przez cały okres ciąży. Wybierając suplementy z omega-3 należy zwrócić uwagę na ich pochodzenie oraz dawkę kwasu DHA. Sama informacja o ogólnej zawartości kwasów omega-3 nie jest wystarczająca. Warto wybierać suplementy przebadane pod kątem zanieczyszczeń rtęcią oraz posiadające informację o wskaźniku TOTOX (wskaźnik utleniania kwasów tłuszczowych). Im mniejsza jego wartość, tym wyższa jakość suplementu. Suplementacja jodu w ciąży Wzrost zapotrzebowania na jod w trakcie ciąży pociąga za sobą konieczność jego suplementacji już od pierwszego trymestru. Według obecnie obowiązujących rekomendacji przyszłe mamy powinny przyjmować 200 ug jodu na dobę. Może przyczynić się to do zmniejszenia ryzyka poronienia, porodu przedwczesnego, a także zaburzeń w rozwoju układu nerwowego u dziecka oraz wystąpienia opóźnienia umysłowego. W przypadku chorób tarczycy suplement jodu w ciąży powinien być dobrany z lekarzem prowadzącym i dietetykiem. Suplementacja żelaza w ciąży Żelazo jest niezbędne do tworzenia hemoglobiny, czyli białka, które transportuje tlen w krwi. W ciąży zapotrzebowanie na żelazo rośnie prawie dwukrotnie. Brak żelaza może prowadzić do anemii, która jest niebezpieczna zarówno dla mamy, jak i dziecka. Suplementacja żelazem nie powinna być jednak stosowana rutynowo, a wyłącznie wtedy, kiedy jest to konieczne (np. w przypadku rozpoznanej anemii lub stosowania diety wegańskiej). Niestety przyjmowanie dużych dawek żelaza może zaburzać prawidłowy rozwój zarodka na początku ciąży i zwiększać ryzyko wad rozwojowych. Decyzję o przyjmowaniu preparatów z tym składnikiem należy więc podjąć wspólnie z lekarzem i dietetykiem. Cholina w ciąży Oprócz folianów w ciąży warto rozważyć również suplementację innych witamin z grupy B m.in. choliny. Moje pacjentki od dawna znają ją z zaleceń i planów suplementacyjnych, jednak oficjalne stanowiska dotyczące suplementacji pojawiły się dopiero w 2024.Cholina jest ważna dla dobrego rozwoju mózgu i układu nerwowego dziecka. Odpowiednie spożycie choliny przez matkę zmniejsza ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej u niezależnie od suplementacji folianami! Dodatkowo wspomaga tworzenie błon komórkowych i połączeń

Witamina D – objawy niedoboru i najlepsze suplementy Witamina D wpływa niemal na każdy aspekt ludzkiego zdrowia i odgrywa istotną rolę w każdym wieku. Niestety, szacuje się, aż 90% Polaków ma jej niedobory. Niedobory te sprzyjają zaburzeniom odporności, płodności, a nawet chorobom autoimmunologicznym i nowotworowym. Sprawdź, jakie objawy mogą świadczyć o niedoborze witaminy D i jak wybrać najlepszy suplement. Zapamiętaj: Rola witaminy D w organizmie Witamina D, często nazywana „witaminą słońca”, odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu całego organizmu. Zaliczana jest do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i wykazuje aktywność hormonalną. Mimo że znana jest głównie ze swojego wpływu na układ kostny, jej działanie jest zdecydowanie szersze. Trudno wymienić jakikolwiek proces biochemiczny lub metabolicznych, w którym witamina D nie odgrywałaby istotnej funkcji. W skrócie można powiedzieć, że wpływa prawie na każdy aspekt naszego zdrowia. Witamina D a zdrowie kości Witamina D jest bardzo ważna już od najmłodszych lat. Pomaga w rozwoju i wzroście kości. U dzieci brak witaminy D może prowadzić do krzywicy i deformacji w obrębie układu szkieletowego. W wieku dorosłym witamina D chroni przed rozwojem osteoporozy, czyli choroby, która zwiększa podatność kości na złamania. Witamina D wpływa na kości zarówno bezpośrednio (reguluje aktywność genów), jak i pośrednio (reguluje gospodarkę wapniową organizmu). Zwiększa wchłanianie wapnia w jelitach i nerkach. Szacuje się, że każdy spadek 25(OH)D o 10 ng/ml poniżej 28 ng/ml zwiększa ryzyko złamania o 33%. Witamina D a odporność Witamina D pomaga w walce z wirusami i bakteriami, a jej niedobór zwiększa podatność na infekcje. Działa immunomodulująco. Jej działanie polega m.in. na wzroście poziomu IL-10 (interleukina przeciwzapalna) i SIgA w ślinie (jest to immunoglobulina, która stanowi pierwszą linię obrony organizmu). Wzmacnia też zdolność makrofagów do fagocytozy, czyli „pożerania” patogenów. Jeśli chcesz dbać o odporność, musisz dbać o odpowiedni poziom witaminy D w organizmie. Witamina D a płodność Specjaliści coraz częściej zauważają, istotną rolę witaminy D w kontekście płodności żeńskiej i męskiej. Badania pokazują, że odpowiedni poziom witaminy D w organizmie może poprawić równowagę hormonalną i funkcje rozrodcze. U kobiet witamina D pomaga w regulacji cyklu miesiączkowego i progesteronu, który jest niezbędny do zapłodnienia i utrzymania ciąży. U mężczyzn witamina D może poprawić jakość nasienia. Dlatego pary, które planują powiększenie rodziny, powinny sprawdzić poziom witaminy D w swoim organizmie i wprowadzić suplementację w odpowiednich dawkach. Sprawdź, jak przygotować się do ciąży. Witamina D a endometrioza Endometrioza jest chorobą, która dotyka wiele kobiet w wieku rozrodczym. Powoduje ból, dyskomfort i często problemy z płodnością. Chociaż nie znamy dokładnych przyczyn endometriozy, badania sugerują, że witamina D może odgrywać rolę w jej powstawaniu, a także nasilaniu objawów. Niektóre badania pokazują, że kobiety z endometriozą mają często niższy poziom witaminy D niż zdrowe kobiety. Witamina D może pomóc w zmniejszaniu stanów zapalnych w przebiegu endometriozy, dlatego warto przynajmniej raz sprawdzić jej poziom i zaplanować odpowiednią suplementację. Witamina D a zaburzenia hormonalne Witamina D wpływa na produkcję hormonów tarczycy, insuliny oraz hormonów płciowych, takich jak estrogeny i testosteron. Problemy z wydzielaniem tych hormonów mogą skutkować wieloma dolegliwościami. Mogą to być trudności z utrzymaniem masy ciała, obniżony nastrój, problemy ze snem oraz spadek libido. Dlatego ważne jest, aby dbać o odpowiedni poziom witaminy D w organizmie. Regularne badania oraz suplementacja będą pomocne w przypadku większości zaburzeń hormonalnych. Witamina D w ciąży Ciąża to wyjątkowy czas w życiu kobiety. Właściwa ilość witamin i minerałów jest bardzo ważna dla prawidłowego rozwoju dziecka. Witamina D ma szczególne znaczenie w tym okresie. Wpływa ona na rozwój kości, układu nerwowego i odpornościowego dziecka. Niedobór witaminy D w ciąży może zwiększać ryzyko zachorowania u dziecka na krzywicę, alergie, a nawet cukrzycę typu 1. Dlatego zaleca się, aby kobiety w ciąży przyjmowały suplementy witaminy D pod kontrolą lekarza. To pomoże zapewnić dziecku najlepsze warunki do rozwoju. Witamina D a choroby serca Choroby sercowo-naczyniowe to wciąż główna przyczyna zgonów na całym świecie. Szacuje się, że niedobory witaminy D zwiększają ryzyko wystąpienia chorób krążenia o ok. 44%, a także ryzyko śmierci z ich powodu o ok. 54%. Suplementacja witaminą D i utrzymanie jej prawidłowego poziomu w organizmie pomaga zadbać o prawidłowe ciśnienie krwi oraz gospodarkę lipidową w tym poziom cholesterolu całkowitego, LDL i HDL. Witamina D – normy laboratoryjne Stężenie witaminy D w organizmie można sprawdzić oznaczając poziom jej metabolitu 25(OH)D we krwi. Poniżej znajdziesz normy i interpretacje wyników badań: Objawy niedoboru witaminy D Objawy niedoboru witaminy D niestety są niespecyficzne i łatwo pomylić je z innymi problemami. Do najczęstszych objawów należą: osłabienie mięśni, bóle kości i stawów, przewlekłe zmęczenie, obniżony nastrój, wypadanie włosów, a także większa podatność na infekcje. Jeśli zauważasz u siebie te objawy, warto skonsultować się z lekarzem. Możesz też zrobić badanie poziomu witaminy D. Wczesne zauważenie niedoboru i wdrożenie odpowiedniej suplementacji pomoże uniknąć poważniejszych problemów zdrowotnych. Najlepsze źródła witaminy D Najlepszym źródłem witaminy D jest słońce. Promieniowanie słoneczne pomaga w naturalnej, przezskórnej produkcji witaminy D. W okresie od kwietnia do września na ogół wystarczy tylko 25-30 minut dziennie na słońcu, aby zyskać wystarczającą ilość tej witaminy. Niestety w okresie jesienno-zimowym nie jest to możliwe, dlatego niezbędna jest suplementacja. Witamina D występuje w żywności w bardzo niewielkich ilościach i nawet idealnie skomponowana dieta nie zapewnia jej odpowiedniej dawki. Suplementy z witaminą D – jakie wybrać? Wybierając suplement z witaminą D, zwróć uwagę na dawkę, formę i jakość. Standardowa dawka podtrzymująca wynosi 2000 IU. W przypadku nadmiernej masy ciała dawka powinna ulec zwiększeniu do 4000 IU. Jeśli w badaniach wyszedł Ci niedobór warto omówić z lekarzem i dietetykiem strategię suplementacji. Suplementy powinny mieć prosty skład, a ich producenci powinni udostępnić wyniki badań potwierdzających skład i bezpieczeństwo preparatów (m.in. brak metali ciężkich). Warto wybierać witaminę D w formie kapsułek lub kropli, ponieważ dodany do nich tłuszcz zwiększa przyswajalność. Czy można przedawkować witaminę D? Witamina D jest ważna dla zdrowia, ale co za dużo to nie zdrowo. Nadmiar może prowadzić do hiperkalcemi, czyli zwiększonego stężenia wapnia w surowicy. To z kolei może powodować m.in.: Witamina D jest aktualnie bardzo popularna i wiele osób zaleca jej przyjmowanie w ogromnych dawkach. W większości przypadków nie są one konieczne, a wręcz mogą być szkodliwe. Dlatego dobieraj suplementację indywidualnie

Dieta na zespół jelita drażliwego (IBS) – zalecenia dietetyka klinicznego Zespół jelita drażliwego (IBS) to coraz częstszy problem. Bóle brzucha, biegunki, zaparcia, wzdęcia, brak energii, obniżone samopoczucie to objawy wrażliwych jelit, które mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie. Czym tak naprawdę jest zespół jelita drażliwego, jak go rozpoznać i leczyć? Sprawdź, jaka jest najlepsza dieta na zespół jelita drażliwego i poznaj wskazówki dietetyczne i suplementacyjne, które od lat pomagają moim pacjentom. Zespół jelita drażliwego (IBS) – podstawowe informacje Zespół jelita drażliwego, w skrócie IBS (z ang. irritable bowel syndrome) to przewlekła choroba układu pokarmowego, zaliczana do tzw. zaburzeń czynnościowych jelit. W diagnostyce wykorzystuje się Kryteria Rzymskie IV. Według nich IBS charakteryzuje się: Niestety objawy ze strony układu pokarmowego są bardzo niespecyficzne więc niezbędna jest praca z dobrym specjalistą, który na podstawie objawów i wyników badań postawi odpowiednie rozpoznanie. Warto też wspomnieć, że IBS może współwystępować z innymi problemami zdrowotnymi m.in. SIBO, endometriozą, niedoczynnością tarczycy, PCOS, depresją, celiakią. Jelito drażliwe – objawy  Mimo że istnieją jasno określone kryteria, opisujące, czym jest IBS i jakie warunki muszą być spełnione do postawienia diagnozy, obraz kliniczny nie zawsze jest jednoznaczny. Choroba może mieć nieco inny przebieg u każdego pacjenta. Najczęstsze objawy IBS to: IBS – przyczyny Niestety wciąż nie wiemy, jaka jest bezpośrednia przyczyna IBS. Najprawdopodobniej jest to problem bardzo złożony i wieloczynnikowy. U podstaw IBS mogą leżeć: Jeśli obserwujesz u siebie jakiekolwiek objawy, które nawracają od dłuższego czasu, koniecznie skonsultuj się z lekarzem. Dzięki odpowiedniej diagnozie możliwe będzie wdrożenie leczenia, które poprawi Twój komfort. Pamiętaj, że jelita nie bez powodu bywają nazywane centrum naszego zdrowia. To z nich pochodzi nasza odporność, to one odpowiadają za wchłanianie składników pokarmowych z diety. Są też nierozerwalnie połączone z układem nerwowych za pomocą tzw. osi mózgowo-jelitowej, dlatego mają wpływ na Twoje zdrowie psychiczne. Warto o nie dbać.  Jak się leczy IBS? Proces leczenia IBS jest dość wymagający. Nie powinno Cię to jednak zniechęcać. Dysponujemy metodami, które mogą przynieść bardzo dużą poprawę i wprowadzić chorobę w stan remisji. Podstawowym celem leczenia jest zmniejszenie objawów i jednoczesne utrzymanie możliwie jak najbardziej różnorodnej diety. W leczeniu IBS ważne są: Pamiętaj, że IBS jest chorobą o dużym powiązaniu z układem nerwowym i stresem.  Techniki relaksacyjne, minfullness i medytacje mogą wydawać Ci się błahe i niezwiązane ze stanem przewodu pokarmowego. Nic bardziej mylnego! Badania naukowe potwierdzają, że regularne medytacje, kursy mindfullnes, a nawet hipnozy przyczyniają się do łagodzenia objawów IBS. Sama widzę ogromną poprawę moich pacjentów po wprowadzeniu odpowiednich technik relaksacyjnych. Spróbuj – nic nie tracisz, a możesz naprawdę wiele zyskać. Dieta na zespół jelita drażliwego musi iść w parze z nauką zarządzania stresem i dbałością o dobrostan psychiczny.  Zespół jelita drażliwego – dieta  IBS wymaga odpowiedniej interwencji dietetycznej. Przede wszystkim dieta przy jelicie drażliwym powinna być dopasowana do dominujących objawów. Inne zalecenia otrzymują ode mnie pacjenci z IBS biegunkowy, a inne z IBS zaparciowymi. Co więcej niezbędna jest ścisła indywidualizacja i prowadzenie dzienniczka żywieniowego. Bez tego ani rusz! To podstawa do opracowania długoterminowej strategii dietetycznej. Niestety IBS ma tendencję do nawrotów, dlatego ważne jest ustalenie zaleceń możliwych do przestrzegania przez dłuższy czas, które faktycznie sprawdzają się w danym przypadku.   Dieta low fodmap w leczeniu IBS W dietoterapii IBS rekomendowana jest dieta low fodmap. Jest to rodzaj diety eliminacyjnej, polegającej na wykluczeniu lub ograniczeniu produktów bogatych w fermentujące: Są to związki o wysokiej aktywności osmotycznej, przez co “ściągają” wodę do światła jelita i mogą powodować biegunki, uczucie przelewania, ból. Są też pożywką dla bakterii jelitowych, które produkują gazy. Ich nadmiar może powodować wzdęcia, zaparcia i dyskomfort jelitowy.  Książkowo, protokół low fodmap składa się z 3 etapów: eliminacji, reintrodukcji i indywidualizacji, a całość terapii trwa ok. 2 miesięcy. Jest to protokół bardzo restrykcyjny, wymagający dużej wiedzy, świadomości i samoobserwacji. Zdecydowanie nie polecam prowadzenia go na własną rękę, ponieważ niesie za sobą duże ryzyko niedoborów pokarmowych, zaburzeń mikrobioty jelitowej i odporności. Dieta low fodmap jest wartościowym narzędziem, ale nie może być stosowana przewlekle.  IBS – czego nie jeść? Biorąc pod uwagę zawartość fodmap w produktach, dieta na zespół jelita drażliwego powinna ograniczać, żywność będącą ich najbogatszymi źródłami. Są to przede wszystkim: Dodatkowo warto ograniczyć produkty tłuste, smażone, wędzone, grillowane i ciężkostrawne. Niekorzystne działanie mają też napoje gazowane, alkohol oraz duże ilości kawy i herbaty.  Jeszcze raz powtórzę – eliminacje powinny mieć charakter czasowy i kluczowa jest indywidualizacja. Jeśli dany produkt (mimo wysokiej zawartości fodmap) nie powoduje u Ciebie dolegliwości, nie ma sensu eliminować go z diety 🙂 Potrzebujesz pomocy w zaplanowaniu diety i suplementacji? Borykasz się z problemami żołądkowo-jelitowymi i masz wrażenie, że nic nie działa, mimo wielu prób? Umów się na konsultację dietetyczną. Wybierz termin TUTAJ. Dieta na jelito drażliwe – zalecenia W dietoterapii IBS bardzo ważne jest wprowadzenie tzw. zaleceń NICE: W swojej praktyce, pracę z pacjentami z IBS najczęściej rozpoczynam od wprowadzenia zaleceń NICE po ich dopasowaniu do dominujących objawów i ewentualnych chorób współwystępujących. Jest to zdecydowanie mniej restrykcyjne narzędzie niż protokół low fodmap i u wielu pacjentów przynosi efekty już po kilku dniach.  Suplementacja w IBS Suplementy mogą być bardzo pomocne w dietoterapii IBS oraz utrzymaniu stanu remisji. Jak zawsze najważniejsza będzie indywidualizacja, nie każdy suplement zadziała tak samo u każdego. O suplementacji w IBS często myślę, że “więcej o niej wiemy, niż nie wiemy” 🙂 U moich pacjentów wprowadzam suplementację najczęściej już po wyraźnej poprawie samopoczucia i zdrowia w wyniku diety i zmian w stylu życia. Jakie suplementy warto rozważyć?  Dieta na jelito drażliwe – podsumowanie Leczenie IBS powinno obejmować dietoterapię, zmiany w stylu życia oraz techniki relaksacyjne ukierunkowane na radzenie sobie ze stresem. Jedną ze strategii jest protokół diety low fodmap. Pomocne jest też wprowadzenie zaleceń NICE. Postępowanie w IBS jest jednak bardzo indywidualne, zależne od dominujących objawów i chorób współwystępujących.

Dieta na trądzik – porady od dietetyka klinicznego Trądzik to jedna z najpowszechniejszych chorób dermatologicznych. Wbrew powszechnej opinii, jest to problem zdrowotny, a nie tylko estetyczny, dlatego wymaga odpowiedniego podejścia. W tym artykule zebrałam dla Ciebie najważniejsze informacje na temat trądziku oraz zalecenia dietetyczne i suplementacyjne opracowane na podstawie badań naukowych i mojej wieloletniej praktyki. Zapamiętaj: Trądzik – przyczyny i rodzaje Trądzik jest powszechną chorobą skóry, która może dotknąć osoby w różnym wieku. Jego przyczyny są złożone i mogą wynikać zarówno z czynników genetycznych, jak i środowiskowych. Wyróżniamy dwa rodzaje trądziku: trądzik pospolity oraz różowaty. Mają inną definicję, przebieg oraz wymagają innego podejścia terapeutycznego. W tym artykule skupimy się trądziku pospolitym.  Bezpośrednią przyczyną trądziku jest nadmierna aktywność gruczołów produkujących sebum i łój. Dodatkowo pojawiają się zaburzenia w procesie rogowacenia skóry, zmiany zapalne i rozrost bakterii C.acnes. Do tych problemów przyczyniają się: Wymienione czynniki i nadmierna produkcja sebum i łoju mogą powodować zapychanie kanalików wyprowadzających gruczoły łojowe, co powoduje powstawanie stanów zapalnych, zaskórników i grudek. Wpływ diety na trądzik Odżywianie a trądzik są ze sobą ściśle połączone. Dieta ma wpływ na stan skóry w tym ryzyko wystąpienia trądziku i nasilenie zmian zapalnych. Prawidłowa glikemia, zdrowie jelit oraz odpowiednia podaż witamin i minerałów wpływają na cerę od wewnątrz i warunkują jej kondycję oraz wygląd. Zaburzenia gospodarki węglowodanowo-insulinowej, nadmiar androgenów, niedobory pokarmowe, problemy żołądkowo-jelitowe i nieprawidłowa mikrobiota mogą dawać objawy w postaci zaskórników, grudek i rozległych zmian trądzikowych. Jeśli borykasz się z trądzikiem warto zacząć od przeanalizowania swojej diety i stylu życia. Problem często leży w naszych codziennych, nawet nieświadomych nawykach. Dieta wpływa m.in. na: Dieta na trądzik – najważniejsze zalecenia Jak powinna wyglądać dieta dla cery trądzikowej? Fundamentami są niski indeks i ładunek glikemiczny oraz potencjał przeciwzapalny. Poznaj najważniejsze zalecenia żywieniowe. Zacznijmy od podstaw: Dieta na trądzik – co jeść? Dieta dla skóry trądzikowej powinna uwzględniać następujące produktyL Dieta na trądzik – czego nie jeść? Sprawdź, jakich produktów warto unikać przy trądziku: Pamiętaj, że każda eliminacja, zwłaszcza dużych grup produktów niesie za sobą ryzyko niedoborów. Jeśli ograniczysz spożycie produktów mlecznych bardzo prawdopodobne są niedobory wapnia i witaminy B12. Trzeba dostarczyć je z innych produktów spożywczych, ponieważ ich suplementacja może nie być idealnym rozwiązaniem.  Dieta na trądzik hormonalny Dieta na trądzik hormonalny powinna skupiać się na regulacji hormonów i zmniejszaniu stanów zapalnych w organizmie. Ważne jest unikanie cukru, słodyczy, soków owocowych i pieczywa cukierniczego. Dieta przy trądziku hormonalnym powinna zawierać dużo świeżych warzyw i owoców, błonnika, kwasów omega-3 oraz naturalnych źródeł białka. Oprócz diety należy zadbać też o regularną, umiarkowaną aktywność fizyczną, unikanie stresu i wysypianie się. Dieta na trądzik młodzieńczy Trądzik młodzieńczy to częsty problem w okresie dojrzewania, który wynika z wielu zmian hormonalnych. Często objawia się on wypryskami na twarzy, plecach lub dekolcie. Dieta może wspierać łagodzenie objawów trądziku młodzieńczego. Warto zadbać, aby posiłki były bogate w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste oraz zdrowe tłuszcze. Powinno się ograniczyć produkty wysoko przetworzone, słodzone napoje, fast food oraz nadmiar nabiału i czekolady, bo mogą one zaostrzać objawy trądziku. Warto jednak pamiętać, że dieta dla osób z trądzikiem młodzieńczym nie może być zbyt restrykcyjna, ponieważ jest to czas intensywnego wzrostu i rozwoju organizmu. Problemy hormonalne często stabilizują się samoistnie wraz z wiekiem. Dieta na trądzik dorosłych Przez długi czas trądzik był problemem głównie osób młodych w okresie dojrzewania. Aktualnie trądzik u dorosłych staje się coraz bardziej powszechny. Dotyka on zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Przyczyny są złożone i obejmują czynniki hormonalne, genetyczne, środowiskowe oraz dietetyczne. Dieta ma dużą rolę w łagodzeniu objawów trądziku u dorosłych, ponieważ to właśnie nieprawidłowe nawyki żywieniowe są częstym podłożem trądziku. Zaleca się, żeby ograniczyć jedzenie produktów o wysokim indeksie glikemicznym, tłuszczów trans, żywności wysoko przetworzonej oraz nadmiaru nabiału. Warto wprowadzić do diety produkty bogate w cynk, witaminy z grupy B, kwasy omega-3, witaminę E oraz beta-karoten. Te składniki wspomagają regenerację skóry i pomagają łagodzić stany zapalne. Jeśli zmiany trądzikowe są bardzo nasilone wskazana jest indywidualna konsultacja w dietetyka i lekarza dermatologa lub endokrynologa. Specjaliści zidentyfikują nieprawidłowości w badaniach laboratoryjnych, ewentualne choroby współwystępujące i zaproponują najlepsze metody leczenia. Suplementy diety na trądzik Suplementy diety na trądzik mogą stanowić cenne wsparcie w walce z niedoskonałościami cery, jednak nie zastąpią zdrowej i zbilansowanej diety. Przed rozpoczęciem suplementacji warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem, którzy pomogą dobrać odpowiednie preparaty do indywidualnych potrzeb. Suplement Działanie Cynk (glukonian cynku) Reguluje pracę gruczołów łojowych, przyspiesza gojenie ran. Kwasy omega-3 Działają przeciwzapalnie. Probiotyki Wspomagają mikroflorę jelitową, wzmacniają odporność. Witamina A Reguluje proces złuszczania naskórka. Witamina E Działa antyoksydacyjnie, chroni skórę przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Dodatkowo pomocna może być aktywna forma witaminy B5, laktoferyna, inozytol oraz kwas gamma-linolenowy. W niektórych przypadkach warto włączyć kompleks witamin z grupy B. Biorąc pod uwagę ścisły związek między mikrobiotą jelitową, pracą jelit, a stanem skóry, a także funkcjonowanie osi jelita-mózg-skóra, w przypadku trądziku pomocna może być też probiotykoterapia. Jakie szczepy wybrać? Warto rozważyć: Potrzebujesz wsparcia specjalisty? Umów się na konsultację indywidualną. Zarezerwuj termin spotkania online TUTAJ. Dieta antytrądzikowa – podsumowanie Zbilansowana dieta w trądziku powinna charakteryzować się niskim indeksem i ładunkiem glikemicznym, mieć działanie przeciwzapalne oraz eliminować produkty nasilające hiperandrogenizm i produkcję łoju. Bardzo ważna w dietoterapii jest samoobserwacja i ocena indywidualnej tolerancji na poszczególne produkty spożywcze. FAQ: najczęściej zadawane pytania Czy dieta może pomóc w zmniejszeniu objawów trądziku? Tak, odpowiednia dieta może mocno pomóc w zmniejszeniu objawów trądziku. Badania pokazują, że jedzenie dużej ilości produktów o wysokim indeksie glikemicznym, przetworzonej żywności, tłuszczów trans oraz nabiału może prowadzić do zaburzeń hormonalnych i stanów zapalnych w organizmie. To z kolei może zaostrzać trądzik. Natomiast dieta bogata w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste oraz zdrowe tłuszcze, może naprawdę pomóc. Cynk, witaminy z grupy B, kwasy omega-3 i witamina E pozwalają na lepszą regulację hormonów. Dzięki temu zmniejsza się stan zapalny i poprawia regeneracja skóry, co prowadzi do mniejszych objawów trądziku. Jaki suplement diety na trądzik? Wybór odpowiedniego suplementu diety na trądzik powinien być omówiony z lekarzem lub dietetykiem. Niektóre z najczęściej polecanych suplementów dla osób z trądzikiem to preparaty zawierające cynk, kwasy omega-3, witaminę A, witaminę E, miętę zieloną oraz probiotyki. Pamiętaj, że

Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego Choroby czynnościowe przewodu pokarmowego to powszechne zaburzenia, które niestety bywają trudne do zdiagnozowania i leczenia. Ich objawy potrafią być niezwykle uporczywie i utrudniać codzienne funkcjonowanie. Jeśli doświadczasz przewlekłych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, warto zastanowić się, czy nie są to właśnie zaburzenia czynnościowe.  Zaburzenia czynnościowe – co to jest? Czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego to schorzenia dające przewlekłe objawy, których nie można wyjaśnić żadną stwierdzoną nieprawidłowością anatomiczną lub organiczną. W praktyce oznacza to, że osoby borykające się z chorobami czynnościowymi doświadczają wielu nieprzyjemnych dolegliwości przez wiele miesięcy i lat, a wyniki badań laboratoryjnych i obrazowych są prawidłowe. Zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego mogą występować pojedynczo lub współistnieć z innymi chorobami gastrologicznymi.  W klasyfikacji i diagnostyce chorób czynnościowych wykorzystuje się Kryteria Rzymskie IV z 2016 roku. Wcześniej obowiązywały Kryteria Rzymskie III, które jednak wymagały aktualizacji. W najnowszych wytycznych zaproponowano zmianę nazewnictwa tej grupy schorzeń na “zaburzenia interakcji jelitowo mózgowych” (ang. Disorders of Gut Brain Interaction). Nazwa ta wskazuje na kluczowe znaczenie zaburzeń osi mózgowo-jelitowej w rozwoju problemów z przewodem pokarmowym. Wśród przyczyn wymieniono również: Tak różnorodne podłoże zaburzeń czynnościowych pokazuje, że są to bardzo złożone problemy, wymagające interdyscyplinarnego i holistycznego podejścia.  Zaburzenia czynnościowe przełyku Wśród zaburzeń czynnościowych górnego odcinka przewodu pokarmowego i przełyku wyróżniamy m.in. czynnościowy ból w klatce piersiowej, zgagę czynnościową oraz nadwrażliwość na refluks. Leczenie zaburzeń czynnościowych przełyku może wymagać farmakoterapii, zmian stylu życia oraz dietoterapii. W ramach leczenia dietetycznego można rozważyć wprowadzenie zasad diety lekkostrawnej, ograniczenie produktów podrażniających śluzówki przełyku oraz sprzyjających występowaniu refluksu. Zaburzenia czynnościowe żołądka i dwunastnicy Zaburzenia czynnościowe mogą dotyczyć również pracy żołądka i dwunastnicy. Najczęściej występuje dyspepsja czynnościowa. Dominujące objawy dyspeptyczne to: Dyspepsja czynnościowa może przejawiać się jako: Dyspepsja czynnościowa to jedno z częstszych zaburzeń, z którymi zgłaszają się do mnie pacjenci. Przy obustronnej pracy i zaangażowaniu jesteśmy w stanie osiągnąć naprawdę bardzo zadowalające efekty! Zmiany w odżywianiu i stylu życia, dbałość o lekkostrawność i wysoką gęstość odżywczą posiłków, nawodnienie, rytm dobowy, celowana suplementacja są bardzo ważnym elementem leczenia.  Czynnościowe zaburzenia jelit Choroby czynnościowe jelit to jedno z częstszych zaburzeń gastrologicznych. Zaliczamy do nich m.in. zespół jelita drażliwego (ang. Irritable Bowel Syndrome, IBS). Podstawowe informacje na temat IBS znajdziesz w moim artykule “Zespół jelita drażliwego (IBS) – dieta i suplementacja”. Jeśli rozpoznano u Ciebie tą chorobę lub jesteś w trakcie diagnostyki i szukania przyczyn swoich objawów, zachęcam do przeczytania!  Inne choroby czynnościowe jelit to: U większości osób z wymienionymi schorzeniami skuteczna jest modyfikacja diety, stylu życia i indywidualnie dobrana suplementacja. Dieta przy zaburzeniach czynnościowych jelit powinna być dopasowana do dominujących objawów.  Zaburzenia czynnościowe pęcherzyka żółciowego i zwieracza Oddiego Choroby czynnościowe mogą rozwinąć się również w obrębie pęcherzyka żółciowego i zwieracza Oddiego. Jest to niewielka, ale bardzo ważna struktura anatomiczna. Jego nieprawidłowe funkcjonowanie może zaburzać pracę pęcherzyka, dróg żółciowych i trzustki. Głównym objawem jest ból w nadbrzuszu lub w prawym podżebrzu, który nawraca o różnych porach dnia, również w nocy. Może promieniować do pleców lub prawej łopatki i nie łagodzi go zmiana pozycji ciała, oddanie stolca, ani zastosowanie leków neutralizujących. Czas trwania epizodu bólowego wynosi minimum 30 minut, a intensywność szybko narasta. Jak rozpoznać zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego? Według Kryteriów Rzymskich zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego rozpoznaje się na podstawie występowania jednego lub kilku kluczowych objawów oraz spełnienia kryterium czasowego. Aby stwierdzić choroby czynnościowe niektóre objawy muszą pojawiać się od 6 miesięcy, a wszystkie objawy niezbędne do rozpoznania muszą się utrzymywać stale przez ostatnie 3 miesiące. Warto też podkreślić, że w diagnostyce chorób gastrologicznych wyróżniamy tzw. objawy alarmowe. Obejmują one m.in. podwyższoną temperaturę ciała, niezamierzony spadek masy ciała, problemy z połykaniem, krew w kale. Ich obecność wyklucza rozpoznanie zaburzeń czynnościowych układu pokarmowego i wymaga dalszej, specjalistycznej diagnostyki!  Potrzebujesz wsparcia w diagnostyce i leczeniu problemów żołądkowo jelitowych? Umów się na konsultację dietetyczną online. Zarezerwuj termin TUTAJ i dołącz do grona moich pacjentów, którzy pozbyli się objawów, odzyskali codzienny komfort, dobre samopoczucie i energię. Podsumowanie Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego obejmują szeroką grupę schorzeń, które powodują uporczywe i trwałe objawy, ale w badaniach laboratoryjnych i obrazowych nie stwierdza się istotnych odchyleń. Leczenie chorób czynnościowych polega na modyfikacji diety i stylu życia oraz farmakoterapii. Proces terapeutyczny jest długotrwały i wymaga interdyscyplinarnego podejścia, ze względu na złożone podłoże patofizjologiczne, które obejmuje zaburzenia osi mózgowo-jelitowej. Bibliografia:

Jak przygotować się do ciąży? Wskazówki dla przyszłych rodziców Ciąża to bardzo ważny i wymagający okres zarówno dla kobiety, jak i rozwijającego się dziecka. Jeśli planujesz niebawem rozpocząć starania o powiększenie rodziny, koniecznie przeczytaj ten artykuł i sprawdź, jak dobrze przygotować się do ciąży. Pamiętaj, że to zadanie dla obojga partnerów. Ważne: Przygotowanie do ciąży: dlaczego warto? Decyzja o powiększeniu rodziny jest ważnym momentem dla pary. Warto podejść do tego z rozwagą i spokojem, ale też dobrze się przygotować. To dobry czas, żeby zadbać o siebie i stworzyć najlepsze warunki dla zdrowego dziecka. Dlaczego warto przygotować się do ciąży? Jak przygotować się do ciąży? Przygotowanie do ciąży jest procesem, który wymaga zaangażowania oraz systematyczności. Trzeba wprowadzić zdrowe nawyki i dokonać zmian w stylu życia. Warto porozmawiać ze specjalistą, aby ustalić plan działania, dopasowany do potrzeb. Kluczowe elementy to zdrowa dieta, dobrze dobrana suplementacja, unikanie używek, dbałość o sen i aktywność fizyczną oraz regularne badania kontrolne. Przygotowanie do ciąży: dieta Oczywiście zdrowa dieta jest bardzo ważna nie tylko przed ciążą, ale podczas przygotowań do powiększenia rodziny nabiera szczególnego znaczenia. W ciąży zdecydowanie wzrasta zapotrzebowanie na wiele składników pokarmowych, dlatego warto uzupełnić ich zapasy. Pamiętaj też, że okres prekoncepcyjny wliczany jest do tzw. 1000 pierwszych dni życia, czyli najważniejszego okresu w kształtowaniu organizmu i zdrowia dziecka. To, jak dbasz o siebie przed ciążą, ma przełożenie na stan zdrowia dziecka nie tylko w okresie ciąży czy wczesnego dzieciństwa, ale nawet dorosłości! Jaka dieta przed ciążą? Przygotowanie do ciąży: suplementacja Przygotowując się do ciąży, oprócz diety, powinnaś zadbać też o suplementację. Co suplementować przed ciążą? Przed ciążą warto rozważyć też suplementację probiotyków, koenzymu Q-10, magnezu, B-complex oraz inozytolu, które wzmacniają organizm i pozytywnie wpływają na płodność. Nie wprowadzaj jednak tych preparatów bez konsultacji ze specjalistą, ponieważ nie każdy może je stosować. Wiele kobiet przygotowujących się do ciąży sięga również po suplementy żelaza, aby uzupełnić jego zapasy. Nie zawsze jest to zasadne. Suplementacja żelaza, choć oczywiście niezbędna w niektórych sytuacjach, niesie za sobą ryzyko wielu negatywnych skutków ubocznych m.in. zaburzeń mikroflory jelitowej, wzmożonego stresu oksydacyjnego i stanu zapalnego. Preparaty żelaza należy włączać wyłącznie wtedy, kiedy jest to absolutnie niezbędne (np. jeśli borykasz się z anemią). Na co dzień staraj się uzupełnić żelazo z naturalnych źródeł pokarmowych takich jak dobrej jakości mięso, jaja, zielone warzywa liściaste, czy pestki dyni. Przygotowanie do ciąży: aktywność fizyczna Regularna aktywność fizyczna jest ważna, gdy przygotowujesz się do ciąży. Wzmacnia organizm, poprawia kondycję oraz odporność i zmniejsza stres. Dobrym wyborem są ćwiczenia o umiarkowanej intensywności, takie jak spacery, pływanie, joga lub pilates. Regularne ćwiczenia przed ciążą mogą zmniejszyć ryzyko powikłań, takich jak cukrzyca ciążowa, nadciśnienie czy depresja poporodowa. Codziennie się ruszaj – mogą być nawet spacery! Znajdź taką aktywność, którą lubisz i która sprawia Ci przyjemność. Unikaj jednak bardzo intensywnych, częstych, obciążających treningów, które prowadzą do przebodźcowania. Ruch to zdrowie, ale nie warto przesadzać w drugą stronę. Przygotowanie do ciąży: badania Badania, które warto wykonać przed ciążą tą: Warto też zrobić badania w kierunku toksoplazmozy, różyczki, wirusa opryszczki, cytomegalii, kiły, listeriozy, wirusa HIV, czy wirusowemu zapaleniu wątroby. Istotne będzie również USG piersi, cytologia i przegląd stomatologiczny oraz okulistyczny. Wizyta u ginekologa w trakcie przygotowań do ciąży jest bardzo ważna. Specjalista doradzi Ci w kwestiach diagnostyki i ewentualnego leczenia. Czy mężczyzna powinien przygotować się do ciąży? Przygotowanie do ciąży to obowiązek obojga partnerów. Niestety wciąż obarcza się tym głównie kobiety. Tymczasem w XXI mamy globalny kryzys męskiej płodności, co przekłada się nie tylko na wydłużony czas starań o ciąże, ale też wyższe ryzyko powikłań około ciążowych. Planując ciążę, mężczyzna powinien dbać o swoje zdrowie tak samo jak kobieta. W takim samym stopniu jest odpowiedzialny za powodzenie starań o dziecko i przekazuje 50% materiału genetycznego. We dwoje zaangażujcie się w przygotowania do ciąży i wzajemnie wspierajcie w tym procesie. To najlepsze, co możecie zrobić dla swojego dziecka, jeszcze zanim pojawi się na świecie! Badania dla mężczyzn przed ciążą Badania, które powinien wykonać mężczyzna przed ciążą to: Lekarz może też zalecić też inne badania krwi, na przykład w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową. W przypadku zdiagnozowanych problemów zdrowotnych i niepowodzeń w staraniach o ciążę wskazane jest wykonanie badań nasienia. Jako dietetyczka kliniczna codziennie pomagam moim pacjentom i pacjentkom przygotować się do ciąży. Chętnie pomogę również Tobie. Dołącz do grona osób, które świadomie przygotowują się do tego etapu i inwestują w największą wartość – zdrowie rodziny. Umów się na konsultację online TUTAJ. Dieta dla mężczyzn przed ciążą Dieta mężczyzny, który chce mieć dziecko, powinna być bogata w antyoksydanty. Ich działanie polega na ochronie plemników przed uszkodzeniami, na które narażone są każdego dnia. W tym celu zaleca się spożywanie dużej ilości warzyw i owoców (w szczególności owoców jagodowych) oraz orzechów. Warto włączyć do diety oliwę z oliwek, orzechy włoskie i awokado. Bardzo ważnym i wartościowym produktem dla mężczyzn planujących powiększenie rodziny są czerwone i pomarańczowe warzywa w szczególności pomidory, marchew, dynia i bataty. Warto unikać natomiast nadmiaru soli, alkoholu, kwasów tłuszczowych typu trans. Suplementacja dla mężczyzn przed ciążą Nie tylko kobiety powinny suplementować się przed ciążą. Zdrową dietę mężczyzn warto uzupełnić suplementami z: Przygotowanie do ciąży: czego unikać? W czasie planowania ciąży, zarówno kobiety, jak i mężczyźni, powinni unikać używek, takich jak alkohol i papierosy. W przypadku Panów ważne jest też unikanie przegrzewania jąder. Dlatego nie zaleca się np. trzymania laptopa na kolanach podczas pracy lub zbyt częstego korzystania z sauny. Warto ograniczyć żywność wysokoprzetworzoną, słodycze i słone przekąski, a także słodzone napoje gazowane. Postarajcie się również ograniczyć stres. Zadbajcie o czas na relaks i odpoczynek. Przygotowanie do ciąży: kiedy zacząć? Najlepiej zacząć przygotowania do ciąży 3-6 miesięcy przed planowanym poczęciem. Zalecany czas jest zależny od wyjściowego stanu zdrowia. W przypadku problemów zdrowotnych lub niedoborów pokarmowych warto dać sobie więcej czasu i podejść do przygotowań na spokojnie. Im wcześniej para zacznie przygotowania, tym większa szansa na zdrową ciążę i urodzenie zdrowego dziecka. Pamiętaj, że planowanie ciąży to inwestycja w przyszłość. Przynosi korzyści mamie, tacie i dziecku. Przygotowanie do ciąży: podsumowanie Przygotowanie do ciąży jest bardzo ważne dla par, które chcą powiększyć rodzinę. To czas na