Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego

Choroby czynnościowe przewodu pokarmowego to powszechne zaburzenia, które niestety bywają trudne do zdiagnozowania i leczenia. Ich objawy potrafią być niezwykle uporczywie i utrudniać codzienne funkcjonowanie. Jeśli doświadczasz przewlekłych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, warto zastanowić się, czy nie są to właśnie zaburzenia czynnościowe.

Zaburzenia czynnościowe – co to jest?

Czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego to schorzenia dające przewlekłe objawy, których nie można wyjaśnić żadną stwierdzoną nieprawidłowością anatomiczną lub organiczną. W praktyce oznacza to, że osoby borykające się z chorobami czynnościowymi doświadczają wielu nieprzyjemnych dolegliwości przez wiele miesięcy i lat, a ich wyniki badań laboratoryjnych i obrazowych są prawidłowe. Zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego mogą występować pojedynczo lub współistnieć z innymi chorobami gastrologicznymi.

W klasyfikacji i diagnostyce chorób czynnościowych wykorzystuje się Kryteria Rzymskie IV z 2016 roku. Wcześniej, przez dekadę, obowiązywały Kryteria Rzymskie III, które jednak wymagały aktualizacji. W najnowszych wytycznych zaproponowano zmianę nazewnictwa tej grupy schorzeń na “zaburzenia interakcji jelitowo mózgowych” (ang. Disorders of Gut Brain Interaction). Nazwa ta wskazuje na kluczowe znaczenie zaburzeń osi mózgowo-jelitowej w rozwoju problemów z przewodem pokarmowym. Uwzględniono również czynniki takie jak zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, nadwrażliwość trzewna, zaburzenia funkcji immunologicznych, mikroflory jelitowej oraz pracy ośrodkowego układu nerwowego. Tak różnorodne podłoże zaburzeń czynnościowych pokazuje, że są to bardzo złożone problemy, wymagające interdyscyplinarnego i holistycznego podejścia.

Zaburzenia czynnościowe przełyku

Wśród zaburzeń czynnościowych górnego odcinka przewodu pokarmowego i przełyku wyróżniamy m.in. czynnościowy ból w klatce piersiowej, zgagę czynnościową oraz nadwrażliwość na refluks.

Czynnościowy ból w klatce piersiowej – objawia się nawracającym bólem zamostkowym o pochodzeniu innym niż zgaga. W diagnostyce bardzo ważne wykluczenie jest refluksu żołądkowo-przełykowego, choroby refluksowej przełyku oraz eozynofilowego zapalenia przełyku.
Zgaga czynnościowa – to zaburzenie powodujące piekący dyskomfort lub ból na mostkiem, który nie jest spowodowany chorobą refluksową i nie ustępuje po lekarz hamujących wydzielanie kwasu solnego w żołądku.
Nadwrażliwość na refluks – objawy zgagi (uczucie “palenia” w przełyku) pojawia się po epizodycznych, fizjologicznych epizodach refluksu, które u zdrowej osoby, nie wywołałyby żadnych objawów.

Leczenie zaburzeń czynnościowych przełyku może wymagać farmakoterapii, zmian stylu życia oraz dietoterapii. W ramach leczenia dietetycznego można rozważyć wprowadzenie zasad diety lekkostrawnej, ograniczenie produktów podrażniających śluzówki przełyku oraz sprzyjających występowaniu refluksu.

Zaburzenia czynnościowe żołądka i dwunastnicy

Zaburzenia czynnościowe mogą dotyczyć również pracy żołądka i dwunastnicy. Najczęściej występuje dyspepsja czynnościowa. Dominujące objawy dyspeptyczne to:

Ból i pieczenie w nadbrzuszu,
Przedłużone zaleganie pokarmu,
Wczesne uczucie sytości uniemożliwiające zjedzenie pełnego posiłku.

Dyspepsja czynnościowa może przejawiać się jako:

Zespół zaburzeń poposiłkowych, charakteryzujących się występowaniem objawów po spożyciu posiłku,
Zespół bólu w nadbrzuszu, który oznacza ból, który nie jest zależny od przyjęcia posiłku. Może pojawiać się na czczo, po jedzeniu, a także ustępować po zjedzeniu,
Połączenie obu wyżej wymienionych zespołów.

Dyspepsja czynnościowa to jedno z częstszych zaburzeń, z którymi zgłaszają się do mnie pacjenci. Przy obustronnej pracy i zaangażowaniu jesteśmy w stanie osiągnąć naprawdę bardzo zadowalające efekty! Zmiany w odżywianiu i stylu życia, dbałość o lekkostrawność i wysoką gęstość odżywczą posiłków, nawodnienie, rytm dobowy, celowana suplementacja są bardzo ważnym elementem leczenia.

Czynnościowe zaburzenia jelit

Choroby czynnościowe jelit to jedno z częstszych zaburzeń gastrologicznych. Zaliczamy do nich m.in. zespół jelita drażliwego (ang. Irritable Bowel Syndrome, IBS). Podstawowe informacje na temat IBS znajdziesz w moim artykule “Zespół jelita drażliwego (IBS) – dieta i suplementacja”. Jeśli rozpoznano u Ciebie tą chorobę lub jesteś w trakcie diagnostyki i szukania przyczyn swoich objawów, zachęcam do przeczytania!

Inne choroby czynnościowe jelit to:

Wzdęcia czynnościowe – objawiają się uporczywymi wzdęciami, które utrzymują się przez długi czas. Kryterium diagnostycznym jest pojawienie się nawracającego uczucia wzdęcia lub rozdęcia brzucha przez co najmniej 3 dni w miesiącu. W rozwoju wzdęć czynnościowych istotną rolę odgrywa skład mikrobioty jelitowej oraz codziennej diety.
Zaparcia czynnościowe – diagnozujemy je, kiedy co najmniej 25% defekacji wymaga silnego parcia, daje wrażenie niepełnego wypróżnienia lub przeszkody w odbycie, a stolce mają twardą konsystencję. Innym kryterium jest wydalanie mniej niż 3 stolców tygodniowo.
Biegunki czynnościowe – można rozpoznać, je, kiedy co najmniej 75% stolców ma luźną lub wodnistą konsystencję, przy czym defekacja nie powoduje bólu.

U większości osób z wymienionymi schorzeniami skuteczna jest modyfikacja diety, stylu życia i indywidualnie dobrana suplementacja. Dieta przy zaburzeniach czynnościowych jelit powinna być dopasowana do dominujących objawów. W przypadku wzdęć wskazane może ograniczenie produktów o właściwościach wysokofermentujących, przy zaparciach czynnościowych dobrze sprawdza się dieta o wyższej podaży błonnika, a osoby z biegunkami czynnościowymi mogą zaobserwować poprawę po zastosowaniu diety lekkostrawnej uwzględniającej produkty o właściwościach zapierających. We wszystkich przypadkach niezwykle istotna jest aktywność fizyczna.

Warto też wspomnieć, że istnieją czynnościowe zaburzenia jelit nieokreślone. Charakteryzują się ciągłym, niemal całodziennym bólem, który nie ma związku z jedzeniem, oddawaniem stolca, czy fazą cyklu miesiączkowego. Często współwystępują z depresją i zaburzeniami lękowymi. W leczeniu najczęściej niezbędna jest farmakoterapia.

Trudno ustalić, jak często występują zaburzenia czynnościowe jelit. Objawy bywają bagatelizowane, co jest dużym błędem, bo niestety same z siebie nie znikną i mogą utrzymywać się latami, powodując spadek jakości życia, powikłane niedobory pokarmowe, zwiększone ryzyko innych chorób.

Umów się na konsultację z dietetykiem klinicznym i zadbaj o swoje zdrowie!

REZERWUJĘ TERMIN KONSULTACJI

Zaburzenia czynnościowe pęcherzyka żółciowego i zwieracza Oddiego

Choroby czynnościowe mogą rozwinąć się również w obrębie pęcherzyka żółciowego i zwieracza Oddiego. Jest to niewielka, ale bardzo ważna struktura anatomiczna. Jego nieprawidłowe funkcjonowanie może zaburzać pracę pęcherzyka, dróg żółciowych i trzustki. Głównym objawem jest ból w nadbrzuszu lub w prawym podżebrzu, który nawraca o różnych porach dnia, również w nocy. Może promieniować do pleców lub prawej łopatki i nie łagodzi go zmiana pozycji ciała, oddanie stolca, ani zastosowanie leków neutralizujących. Czas trwania epizodu bólowego wynosi minimum 30 minut, a intensywność szybko narasta.

Jak rozpoznać zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego?

Według Kryteriów Rzymskich zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego rozpoznaje się na podstawie występowania jednego lub kilku kluczowych objawów oraz spełnienia kryterium czasowego. Aby stwierdzić choroby czynnościowe niektóre objawy muszą pojawiać się od 6 miesięcy, a wszystkie objawy niezbędne do rozpoznania muszą się utrzymywać stale przez ostatnie 3 miesiące. Warto też podkreślić, że w diagnostyce chorób gastrologicznych wyróżniamy tzw. objawy alarmowe. Obejmują one m.in. podwyższoną temperaturę ciała, niezamierzony spadek masy ciała, problemy z połykaniem, krew w kale. Ich obecność wyklucza rozpoznanie zaburzeń czynnościowych układu pokarmowego i wymaga dalszej, specjalistycznej diagnostyki!

Podsumowanie

Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego obejmują szeroką grupę schorzeń, które powodują uporczywe i trwałe objawy, ale w badaniach laboratoryjnych i obrazowych nie stwierdza się istotnych odchyleń. Leczenie chorób czynnościowych polega na modyfikacji diety i stylu życia oraz farmakoterapii. Proces terapeutyczny jest długotrwały i wymaga interdyscyplinarnego podejścia, ze względu na złożone podłoże patofizjologiczne, które obejmuje zaburzenia osi mózgowo-jelitowej.